Δευτέρα 24 Ιανουαρίου 2011

Πού εξαφανίστηκαν τα μελτέμια του Αιγαίου;

Δεν ξεχνιέται εύκολα το 2010. Φωτιές στη Ρωσία, καύσωνες και πλημμύρες στην Ευρώπη και όχι μόνο... Κοιτάζουν και οι έλληνες ψαράδες τις περίεργες αυγουστιάτικες μπουνάτσες και αναρωτιούνται: «Μα, πού πήγαν τα μελτέμια;».
Οι ετησίες, όπως λέγονται στη γλώσσα μας, εκτός από τη δροσιά που μας χαρίζουν, βοηθούν και στον εμπλουτισμό της θάλασσας με τα απαραίτητα θρεπτικά υλικά. Οι ετησίες, όπως λέγονται στη γλώσσα μας, εκτός από τη δροσιά που μας χαρίζουν, βοηθούν και στον εμπλουτισμό της θάλασσας με τα απαραίτητα θρεπτικά υλικά. Εδώ και περίπου τριάντα χρόνια, επιστήμονες από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη καθώς και την Ελλάδα (όπως ο καθηγητής φυσικής της ατμόσφαιρας Δ. Μεταξάς), επεξεργαζόμενοι τα πράγματι αξιόλογα δεδομένα που προέρχονται από αριθμητικά μοντέλα και δορυφορικές παρατηρήσεις, απέδειξαν, σε μια σπάνια σύμπνοια απόψεων, ότι οι μεταβολές της ατμόσφαιρας πάνω από τον Ατλαντικό ωκεανό, και συγκεκριμένα πάνω από τις Αζόρες και την Ισλανδία, ρυθμίζουν σε μεγάλο βαθμό το πόσο έντονος θα είναι ο χειμώνας κυρίως πάνω από το βόρειο Ημισφαίριο της Γης, τις ανατολικές ακτές των Ηνωμένων Πολιτειών και την Ευρώπη.
Το φαινόμενο αυτό έχει γίνει γνωστό ως η «Ταλάντωση του Βορείου Ατλαντικού» (North Atlantic Oscillation(1)). Η πλειονότητα των μελετών που αφορούσε το συγκεκριμένο φαινόμενο είχε, ωστόσο, παραβλέψει στην ουσία τον πιθανό ρόλο του τους καλοκαιρινούς μήνες.
Το Αιγαίο είναι συνώνυμο του γαλάζιου, των γραφικών νησιών και βραχονησίδων αλλά και των αυγουστιάτικων μελτεμιών. Οι ετησίες στην ελληνική γλώσσα (η λέξη μελτέμια είναι τουρκικής προέλευσης) δεν συνοδεύονται μόνο από δυνατούς βοριάδες και αφρισμένα κύματα. Μας χαρίζουν δροσιά μέσα στην αυγουστιάτικη κάψα καθώς και πλούσια αλιεία κάποιων ειδών, μέσω διεργασιών που οδηγούν σε ψύξη των νερών και εμπλουτισμό στα απαραίτητα θρεπτικά υλικά για τους θαλάσσιους οργανισμούς.
Δεν έχει περάσει ένας χρόνος που μαζί με τους φίλους και συνεργάτες από το ΕΛΚΕΘΕ, Διονύση Ραΐτσο και Δημήτρη Κάσση, κοιτάζαμε ενθουσιασμένοι τις οθόνες των υπολογιστών μας. Βάλαμε κάτω διάφορες παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια του μήνα Αύγουστου, από πολλά έτη: από αριθμητικά μοντέλα, τις παρατηρήσεις του συστήματος Ποσειδών αλλά και μετεωρολογικούς σταθμούς, τα οποία οι συνάδελφοι της Εθνικής Μετεωρολογίας Υπηρεσίας (ΕΜΥ) φρόντισαν να μας προμηθεύσουν.
Η επεξεργασία δεδομένων όπως η θερμοκρασία επιφάνειας, η ένταση ανέμων και οι βαρομετρικές πιέσεις σε σχέση με τον δείκτη δυναμικότητας της εν λόγω ταλάντωσης οδήγησε σε μια εμφανώς γραμμική συσχέτιση.
Η σχέση αυτή καταδεικνύει ότι όταν η ταλάντωση του Β. Ατλαντικού έχει δείκτη δυναμικότητας στις θετικές τιμές, τότε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού οι πιθανότητες οι ετησίες να κάνουν αισθητή την παρουσία τους είναι αυξημένες. Αντίστοιχα αναμένεται και οι περίοδοι υψηλών θερμοκρασιών πάνω από τον ελληνικό χώρο να είναι μικρές. Αντίθετα, όταν οι τιμές του δείκτη δυναμικότητας είναι αρνητικές, όπως το φετινό καλοκαίρι, τα μελτέμια είναι σπανιότερα και κατά συνέπεια οι θερμοκρασίες είναι υψηλότερες.
Είναι αξιοσημείωτο ότι το 2009-2010 αποτελεί χρονιά ρεκόρ καθότι για 12 συνεχόμενους μήνες (από Νοέμβριο 2009 έως Οκτώβριο 2010(2)) ο δείκτης της ταλάντωσης του Β. Ατλαντικού έχει παραμείνει σε αρνητικές τιμές. Κάτι τέτοιο δεν είχε συμβεί ποτέ τα εξήντα τελευταία χρόνια. Είναι, άραγε, μια ένδειξη ότι το κλίμα έχει αποσταθεροποιηθεί, είναι, μήπως, τυχαίο ή αποτελεί μια μακροχρόνια κλιματική συμπεριφορά; Είναι αλήθεια ότι, μέχρι σήμερα, η επιστημονική κοινότητα δεν μπορεί να δώσει μια συγκεκριμένη απάντηση.
1. (ΣτΣ): Για τη σύνδεση του φαινομένου με τις μετεωρολογικές προβλέψεις, βλ. http://www.cpc.ncep.noaa.gov/products/precip/CWlink/pna/nao.shtml
2. Η εργασία με τίτλο «The effect of summer ΝΑΟ over the eastern Mediterranean» by Chronis Τ., Raitsos D., and Kassis D. έχει κατατεθεί για δημοσίευση στο αμερικανικό επιστημονικό περιοδικό «Journal of Climate».
ΕΝΕΤ

Πετρελαϊκές εταιρείες εποφθαλμιούν την ευαίσθητη Αρκτική

Χρήμα στον πάγο

Τουλάχιστον πέντε χώρες ερίζουν για τα πλούσια κοιτάσματα της Αρκτικής
Τουλάχιστον πέντε χώρες ερίζουν για τα πλούσια κοιτάσματα της Αρκτικής   (Φωτογραφία:  ΑΠΕ )
Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο
Παρά το πρόσφατο, καταστροφικό ατύχημα στον Κόλπο του Μεξικού, η BP εξασφάλισε νέο συμβόλαιο για πετρελαϊκές επιχειρήσεις σε μια θαλάσσια περιοχή της Αρκτικής στο μέγεθος της Ελλάδας. Τα κοιτάσματα βέβαια υπάρχουν, ωστόσο η εκμετάλλευσή τους είναι δύσκολη και επικίνδυνη.
Σύμφωνα με την αμερικανική γεωλογική υπηρεσία (USGS), η περιοχή βόρεια του Αρκτικού Κύκλου κρύβει το 13% των άγνωστων κοιτασμάτων πετρελαίου και το 30% των άγνωστων κοιτασμάτων αερίου σε παγκόσμιο επίπεδο.
Στα τέλη του περσινού Αυγούστου, στον απόηχο της διαρροής στον Κόλπο του Μεξικού, η βρετανική BP είχε ανακοινώσει ότι εγκαταλείπει τα σχέδια για την εκμετάλλευση κοιτάσματος αερίου που ανακαλύφθηκε πρόσφατα έξω από τη Γροιλανδία.
Φαίνεται όμως ότι ο πετρελαϊκός κολοσσός δεν εγκατέλειψε όλες τις βλέψεις του: Στις 14 Ιανουαρίου, σύναψε συμφωνία με την ρωσική κρατική εταιρεία Rosneft, το οποίο της δίνει πρόσβαση σε μια έκταση 125.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων στη ρωσική Αρκτική.
Οποιαδήποτε γεώτρηση στην περιοχή θα συναντούσε σημαντικές τεχνικές δυσκολίες, συμφωνούν οι ειδικοί. «Το δυναμικό υπάρχει, ωστόσο η εξερεύνηση απαιτεί τη λήψη ρίσκου» δήλωσε στο AFP o Μανουχέρ Τακίν, αναλυτής του Κέντρου Παγκόσμιων Ενεργειακών Μελετών (CGES) στο Λονδίνο.
«Τα κόστη είναι μεγάλα, πολύ μεγαλύτερα από ό,τι σε άλλες περιοχές, και η διάρκεια του καλοκαιριού είναι μικρή, οπότε απαιτείται πολύς χρόνος» εξήγησε.
Πράγματι, η BP εκτιμά ότι το πρώτο βαρέλι πετρελαίου δεν θα παραχθεί πριν από το 2020.
Παρά την καθυστέρηση, όμως, η BP δεν είναι η μόνη που εποφθαλμιά την περιοχή. Πέρυσι, όταν η Γροιλανδία πραγματοποίησε διαγωνισμό για τη χορήγηση αδειών εξερεύνησης, έλαβε αιτήσεις από 12 εταιρείες, ανάμεσά τους η αμερικανική ConocoPhilips, η αγγλο-ολλανδική Shell και η γαλλική GDF Suez.
Στην περιοχή επιχειρεί σήμερα η βρετανική Cairn, η οποία μάλιστα δέχεται επιθέσεις από σκάφη ακτιβιστών της Greenpeace.

«Οποιαδήποτε εταιρεία που πραγματοποιεί γεωτρήσεις στην Αρκτική αποποιείται της περιβαλλοντικής ευθύνης» ανακοίνωσε η περιβαλλοντική οργάνωση. «Ενδεχόμενη πετρελαιοκηλίδα στα παγωμένα νερά της Αρκτικής θα ήταν καταστροφική και εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπιστεί» προειδοποίησε.
Ατυχήματα έχουν εξάλλου συμβεί: το 2006, θυγατρική της BP στις ΗΠΑ κατηγορήθηκε για διαρροή 760.000 λίτρων πετρελαίου στην τούνδρα και σε μια παγωμένη λίμνη της Αλάσκας, όπου υπάρχουν ήδη γεωτρήσεις.
Οι ευκαιρίες όμως αυξάνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής, η οποία λιώνει τους πάγους και ανοίγει θαλάσσιους δρόμους όπως το λεγόμενο Βορειοδυτικό Πέρασμα που ενώνει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό.
Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από τις γεωπολιτικές εντάσεις: Βλέψεις στην Αρκτική έχουν σήμερα όλες οι γύρω χώρες -οι ΗΠΑ, η Ρωσία, ο Καναδάς, η Νορβηγία και η Δανία, στην οποία ανήκει η Γροιλανδία.
Newsroom ΔΟΛ

Νέα θεωρία για το «μεγάλο θανατικό» στο τέλος της Πέρμιας περιόδου

Σύννεφα τοξικής τέφρας

To σαρωτικό συμβάν σκότωσε τα περισσότερα είδη της Περμίου, μεταξύ αυτών και τους τριλοβίτες
To σαρωτικό συμβάν σκότωσε τα περισσότερα είδη της Περμίου, μεταξύ αυτών και τους τριλοβίτες  
Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο
Το μεγαλύτερο κύμα μαζικής εξάλειψης ειδών που γνώρισε ο πλανήτης, το οποίο εξαφάνισε τους περισσότερους ζωντανούς οργανισμούς πριν από 250 εκατομμύρια χρόνια, δεν αποκλείεται να προκλήθηκε από τοξικά σύννεφα ηφαιστειακής τέφρας.

Καναδοί ερευνητές αναφέρουν στο Nature Geoscience ότι εντόπισαν στην Αρκτική ύποπτες αποθέσεις τέφρας από λιθάνθρακα, οι οποίες προέρχονται πιθανότατα από μαζικές ηφαιστειακές εκρήξεις στη Σιβηρία.
Το περίεργο με αυτές τις αποθέσεις, οι οποίες χρονολογούνται λίγο πριν από τη μαζική εξαφάνιση της Περμίου, είναι ότι περιέχουν πτητική τέφρα άνθρακα, ένα υλικό σαν αιθάλη που παράγεται από την ανάφλεξη λιθάνθρακα σε υψηλές θερμοκρασίες.
Πτητική τέφρα απελευθερώνεται και από τα σημερινά εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής που καίνε ορυκτό άνθρακα.
Δεδομένου ότι περιέχει μεγάλες ποσότητες τοξικών μετάλλων όπως χρώμιο και αρσενικό, η τέφρα θα μπορούσε να είχε δηλητηριάσει τις θάλασσες όλου του πλανήτη, αναφέρει ο δικτυακός τόπος του Nature. Τα μικρόβια που αποδομούσαν τους νεκρούς θαλάσσιους οργανισμούς εξάντλησαν τελικά όλο το διαθέσιμο οξυγόνο, και έκαναν έτσι τη ζωή αδύνατη για όσους είχαν επιζήσει.

Ο μαζικός θάνατος ήταν πολύ πιο σαρωτικός από την πρόσκρουση αστεροειδή που εξαφάνισε τους δεινόσαυρους πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια. Το «μεγάλο θανατικό» στα τέλη της Πέρμιας περιόδου σκότωσε το 90% των θαλάσσιων οργανισμών και το 70% των χερσαίων σπονδυλωτών.
Οι θεωρίες που έχουν προταθεί για το δραματικό συμβάν περιλαμβάνουν την πρόσκρουση αστεροειδή, την απελευθέρωση μεθανίου από τον πυθμένα των ωκεανών και τις μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις στη Σιβηρία.
Η νέα μελέτη φαίνεται να ενισχύει τη θεωρία των ηφαιστειακών εκρήξεων, με τη διαφορά ότι προσθέτει το νέο στοιχείο της πτητικής τέφρας.
Ο Στίβεν Γκράσμπι και η ομάδα του στη Γεωλογική Υπηρεσία του Καναδά εντόπισαν αποθέσεις της τέφρας στη λίμνη Μπιουκάναν της Αρκτικής, όπου θα μπορούσε να είχε μεταφερθεί από ανέμους ψηλά στην στρατόσφαιρα.
Η αρχή του τέλους ήρθε 500.000 με 750.000 χρόνια πριν από τη μαζική εξαφάνιση, όταν ένα τρισεκατομμύριο μετρικοί τόνοι μάγματος άρχισαν να αναδύονται από το υπέδαφος κάτω από τη Σιβηρία.
Όταν τελικά έφτασε κοντά στην επιφάνεια, το μάγμα έλιωσε και έκαψε τεράστιες αποθέσεις λιθάνθρακα, από τις οποίες παράχθηκε η τοξική τέφρα.
Περίπου τρία τρισεκατομμύρια τόνοι άνθρακα εκτιμάται ότι απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα και κάλυψαν μεγάλο μέρος της Γης.
Όμως η τέφρα αυτή δεν αποκλείεται να ήταν ένα μόνο από τα συστατικά της καταστροφής: Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι οι ηφαιστειακές εκρήξεις στη Σιβηρία δεν αποκλείεται να προκάλεσαν όξινη βροχή και να δημιούργησαν τρύπα στο στρώμα του όζοντος.
Newsroom ΔΟΛ

Σάββατο 22 Ιανουαρίου 2011

ΑΜΦΙΚΛΕΙΑ - ΠΟΛΥΔΡΟΣΟΣ - ΕΠΤΑΛΟΦΟΣ

Η διακριτική άλλη πλευρά
ΑΠΟ ΤΗ ΝΑΤΑΣΣΑ ΜΠΛΑΤΣΙΟΥ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Ν. ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΣ
Περιοχή με ήπια ανάπτυξη, η βόρεια πλευρά του Παρνασσού κρύβει μέρη που διατηρούν την αυθεντικότητά τους και απευθύνεται σε ταξιδιώτες που αναζητούν την ησυχία και τις φυσικές ομορφιές του βουνού.
«ΘΑ ΠΑΤΕ ΚΑΙ ΣΤΗ ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΦΕΓΓΑΡΙΟΥ;» με ρώτησε ένας κύριος καθώς αποχωριζόμουν το δελφικό τοπίο για να ανακαλύψω τη βόρεια πλευρά του Παρνασσού. Δεν είμαι σίγουρη αν εννοούσε ότι είναι η πιο άγνωστη πλευρά, πάντως ελάχιστοι γνωρίζουν, για παράδειγμα, ότι ο δρόμος από την Αμφίκλεια στο χιονοδρομικό κέντρο δεν είναι μόνο ο πρώτος που διανοίχτηκε, αλλά και συντομότερος από εκείνον της Αράχοβας. Το βέβαιο είναι ότι η περιοχή ακολουθεί ήπιους ρυθμούς τουριστικής ανάπτυξης -αν εξαιρέσεις τις πολυτελείς βίλες της Επταλόφου, που ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια μέσα στο δάσος- και προσπαθεί να προσδιορίσει την ταξιδιωτική της ταυτότητα με σύνεση και σχεδιασμό.
Η γνωριμία μου με την Αμφίκλεια ξεκινά, παραδόξως, από τη σχολή χορού. Και ποιανού την περιέργεια δεν θα κινούσε η συνάντηση με έναν πεντάχρονο πιτσιρικά που βγαίνει από το μάθημά του φορώντας παπούτσια χορού. «Ο μοναδικός χορευτής του Παρνασσού», μου λέει χαμογελαστά η μητέρα του που με βλέπει να κοιτάζω αποσβολωμένη. Μαθήματα χιονοδρομίας, βόλεϊ, μπάσκετ, ποδοσφαίρου, παραδοσιακών χορών, ωδείο, ζωγραφική, σκάκι… Οι δραστηριότητες για τα παιδιά ξεπερνούν κάθε προσδοκία. Αυτή η μικρή κοινωνία των 2.500 ανθρώπων είναι χρόνια μπροστά, σκέφτομαι και δεν διαψεύδομαι.
Το νήμα των εκπλήξεων συνεχίζει να ξετυλίγεται. Γνωρίζω τον πρώτο εντομολόγο στη ζωή μου! Αυτός είναι ο δήμαρχος Αμφίκλειας Γιάννης Τσιτσιπής, ένας άνθρωπος καλλιεργημένος και χαμηλών τόνων, ο οποίος μιλάει με αγάπη για τον τόπο του: «Εχουμε πολλά πλεονεκτήματα. Συνδυάζουμε τα βουνά του Παρνασσού και του Καλλίδρομου με την κοιλάδα του Κηφισού, έχουμε εύκολη πρόσβαση από την Αθήνα, σιδηρόδρομο, ενώ υπάρχει πλέον και πρόσβαση στη θάλασσα από τους Ξυλικούς. Αυτό που μας λείπει είναι οι υποδομές της Αράχοβας: τα καταλύματα, τα μαγαζιά που απευθύνονται στη νεολαία. Επίσης, οι Αραχοβίτες είχαν μάθει να προσφέρουν υπηρεσίες, ενώ σ' εμάς υπήρχε η νοοτροπία του αφεντικού και η προσφορά υπηρεσιών ήταν κάτι που οι άνθρωποι θεωρούσαν ότι τους υποβαθμίζει».
Δεν μπορώ να αδικήσω τους Δαδιώτες (έτσι αποκαλούνται ακόμα οι κάτοικοι της Αμφίκλειας, λόγω της παλαιάς ονομασίας Δαδί) γι' αυτήν τους τη στάση. Οταν έπειτα από λίγες ώρες περπατάω στην οδό Χορευταριάς, στα περίχωρα της πάνω πλατείας, τα παλιά αρχοντικά με τις χαρακτηριστικές καμαρωτές αυλόπορτες, αληθινά αριστουργήματα, μου αποκαλύπτουν το ισχυρό εμπορικό και γεωργικό κέντρο της δεκαετίας του '30 και του '40, μια πόλη που πλησίαζε σε μέγεθος τη Λαμία. Αυτή η συνοικία, το Πλάι όπως ονομάζεται, είναι και το ομορφότερο κομμάτι της πόλης.
Ο καλύτερος τρόπος για να απολαύσει κανείς τη θέα σε έναν τόπο είναι να εντοπίσει την αρχαία ακρόπολη. Στην περίπτωση της Αμφίκλειας βρίσκεται μέσα στο νεκροταφείο, εκεί όπου σήμερα στέκει ένας εντυπωσιακός μεσαιωνικός πύργος. Από ψηλά το Καλλίδρομο απέναντι φαίνεται φιλόξενο, ιδανικό για περιπάτους, ο κάμπος εύφορος και ο καιρός που έρχεται από δυτικά προμηνύει καταιγίδες. «Φτιάχνει ο καιρός», μου λέει σοβαρότατα ο αντιδήμαρχος Αμφίκλειας Γιάννης Πανουργιάς. Πόσο πια; Τέτοια λιακάδα χειμωνιάτικα… «Φτιάχνει», μου εξηγεί, «εννοούμε εμείς εδώ ότι δεν θα έχουμε λιακάδα».
Στην κεντρική πλατεία με τον μεγάλο πλάτανο βρίσκεται το μοναδικό στην Ελλάδα Μουσείο Αρτου, που παρουσιάζει τον κύκλο του ψωμιού από τη σπορά, το θέρισμα, το αλώνισμα, μέχρι τη βρώση. Εχω την τιμή να με ξεναγεί ο Στάθης Πανουργιάς, που πρωτοστάτησε στη δημιουργία του με την αρωγή της Ακαδημίας Αθηνών. Την προσοχή μου τραβάει η έκθεση των αντιπροσωπευτικών ειδών ψωμιού, που παρασκευάζονταν σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής. Λέγονται και πρεβέντες (από το ρήμα προβαίνω), αφού αυτός που τα κρατούσε πήγαινε πάντα μπροστά. Μάλιστα στη μέση της σποράς, στις 21 Νοεμβρίου, γινόταν η Γιορτή της Γονιμότητας προν τιμήν της Παναγίας της Μισοσπορίτισσας.
Ακόμα γιορτάζεται, κάθε δεύτερη χρονιά. Ενδιαφέρουσες και οι φωτογραφίες του μουσείου, πολλές από τις οποίες έχει τραβήξει ο ίδιος ο κύριος Στάθης. «Το πρώτο μου επάγγελμα, εν έτει 1943, ήταν φωτογράφος. Ακολούθησαν η γεωργία, η μηχανουργία, το εμπόριο… Ασ' τα. Πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης», μου λέει. Απ' ό,τι φαίνεται, όμως, πολυτεχνίτες και εφευρετικοί είναι γενικώς οι Δαδιώτες. «Είχαμε τόση τεχνολογία, που πηγαίναμε με τις αλωνιστικές μηχανές από το Ταίναρο μέχρι τον Εβρο. Φτιάξαμε μέχρι και δικής μας έμπνευσης φορτηγά, από διάφορα κομμάτια από άλλες μάρκες. Το υπουργείο δεν ήξερε πώς να τα ονομάσει και τα είπε Ταρζάν τύπου Αμφίκλειας!»
Η κεντρική πλατεία της Αμφίκλειας είναι φροντισμένη και νοικοκυρεμένη. Παρότι φιλοξενεί καφέ και ταβέρνες, νιώθεις μια γαλήνη μικρού χωριού. Η ματιά μου πέφτει στους κάδους ανακύκλωσης. Μαθαίνω αργότερα από τον αντιδήμαρχο, πρωτοστάτη στην προσπάθεια, ότι οι κάτοικοι είναι φανατικοί ανακυκλωτές, ενώ η κομποστοποίηση είναι η μεγαλύτερη ανά κάτοικο στην Ελλάδα.
Τα μυστικά της Πολυδρόσου
Διαφορετική ατμόσφαιρα επικρατεί στην κεντρική πλατεία της Πολυδρόσου, που είναι το στέκι της νεολαίας της περιοχής. Εκεί συναντώ τον Ηλία Θάνου, που προσφέρεται να με ξεναγήσει στην Πολύδροσο και να μου δείξει τα μυστικά της. Η φήμη για τη ζεστή φιλοξενία των Σουβαλιωτών (χάρη στο παλαιότερο όνομα Σουβάλα) επιβεβαιώνεται. «Μπορεί να μην ξέρω να σου εξηγήσω κάθε ιστορία, αλλά θα σου τα δείξω όλα», μου ξεκαθαρίζει. Ξεκινάμε από τις πηγές της Αγίας Ελεούσας, εδώ που οι Λιλαιείς λάτρευαν τον ποτάμιο θεό Κηφισό και εκείνος, με τη σειρά του, τους χάριζε τα πλούσια νερά του. Σήμερα αποτελεί ένα καλό παράδειγμα της διαδοχής των εποχών και των θρησκειών. Από τα λατρευτικά οικοδομήματα έχουν απομείνει ορισμένα αρχιτεκτονικά μέλη ένθετα στις πρωτοβυζαντινές εκκλησίες της Αγίας Ελεούσας και του Αγίου Χριστοφόρου.
Οι θρησκείες άλλαξαν, η δύναμη του νερού όμως συνέχισε να ενισχύει την Πολύδροσο. Ο κύριος Ηλίας με οδηγεί από τον χωματόδρομο πάνω από το ξενοδοχείο Ερωχος στα Μαντάμια, «τη μοναδική βιοτεχνία των γύρω χωριών, όπου σαν προσκυνητάδες έτρεχαν να εξωραΐσουν τις προίκες των κοριτσιών τους», όπως γράφει η Α. Δρίβα στην εφημερίδα «Παρνασσός», το 1965, για την περιοχή με τις ομώνυμες υδροβιοτεχνίες, που χρησιμοποιούνταν για την επεξεργασία των μάλλινων ρούχων. Το φυσικό τοπίο του φαραγγιού αξίζει τη βόλτα, όμως τα κτίρια των αλευρόμυλων και του εκκοκκιστηρίου βάμβακος είναι σε πολύ κακή κατάσταση. Οπως άλλωστε ανεκμετάλλευτο παραμένει το εργοστάσιο του τοπικού υδροηλεκτρικού σταθμού παραγωγής ρεύματος «Λευκός Ανθραξ», το οποίο, μια καλοκαιρινή νύχτα του 1928, έκανε τους Σουβαλιώτες να λάμψουν… κυριολεκτικά αλλά και από χαρά. «Εμείς είχαμε ρεύμα όταν δεν είχε ούτε η Λαμία!» μου λέει περήφανος ο συνοδός μου.
Στη δύναμη του νερού στηρίχτηκαν και οι διάσημοι Σουβαλιώτες μαχαιράδες. Ο Λουκάς Τοπάλης είναι ο τελευταίος εν ενεργεία μαχαιράς. «Γύφτους, έτσι μας λέγανε τους σιδεράδες. Τώρα μην κοιτάς που εγώ έχω και το χρώμα», αστειεύεται. Ο κύριος Λουκάς φτιάχνει κατά παραγγελία «ό,τι διαθέτει λάμα» και πλέον εμπορεύεται και τυποποιημένα μαχαίρια. Αν θέλει τέχνη να το φτιάξεις; «Αν δεν πετύχεις το λούκι στο μαχαίρι, μάπα το καρπούζι. Εδώ δημιουργείς», μου εξηγεί, «παίρνεις ένα απρόσωπο πράγμα και φτιάχνεις ένα αντικείμενο». Προτιμήσεις δεν έχει. «Ο,τι πιάνει το χέρι μου το μαστορεύει. Το θέμα είναι τι ζητάει η αγορά». Εκατό χρόνια κοντεύει η επιχείρηση και το μόνο που φαίνεται να έχει αλλάξει στο εργαστήρι είναι ο τροχός, που δεν κινείται πια με τη δύναμη του νερού, αλλά με αυτήν του ρεύματος.
Αντίστοιχη εικόνα και στο μαγαζί του κυρίου Θόδωρου στην πλατεία. Το μόνο που φαίνεται να έχει αλλάξει στο σαράντα χρόνων ραφείο του είναι το σίδερο, που, αντί να λειτουργεί με κάρβουνο, μπαίνει πλέον στην πρίζα. Ακόμα και οι φωτογραφίες στους τοίχους απεικονίζουν κοπέλες που θυμίζουν εξώφυλλα του περιοδικού «Ρομάντζο».
Εχει μια νοσταλγική ατμόσφαιρα η Πολύδροσος, κάτι που δεν συναντάς στην Ανω Πολύδροσο, που εγκαταλείφθηκε με το σεισμό του 1870. Σήμερα, ο μικρός οικισμός αναβιώνει με πολλές νέες βίλες που ανοίγουν μόνο τα Σαββατοκύριακα, σε ένα ειδυλλιακό τοπίο με πυκνά δάση, άφθονα νερά και όμορφη θέα.
Η υδάτινη Επτάλοφος
Ειδυλλιακή είναι και η Επτάλοφος (ή Αγόριανη), τουλάχιστον από πλευράς φυσικής ομορφιάς. Ο παλιός οικισμός δυστυχώς κάηκε από τους Γερμανούς, εξ ου και αρκετοί κάτοικοι μετακινήθηκαν στη Λιλαία. «Και τα δύο χωριά είναι τα ίδια σόγια», μου λέει χαρακτηριστικά ο αντιδήμαρχος Παρνασσού Λουκάς Δεληγιάννης. Στην ανοικοδόμηση χωρίς όρους προστέθηκε η ραγδαία τουριστική ανάπτυξη «φινλανδικού τύπου», με αποτέλεσμα η γραφικότητά της να περιορίζεται στον Αγοριανίτη. Τα άφθονα νερά του ποταμού κάνουν αισθητή την παρουσία τους σε κάθε μου βήμα: στον εντυπωσιακό και δυσπρόσιτο καταρράκτη στην είσοδο του χωριού (θα τον εντοπίσετε στην απέναντι πλαγιά του λόφου, στο ύψος των οικοδομικών υλικών), στην πλατεία με τα μεγαλόσωμα πλατάνια, στους Αγίους Αναργύρους με τις επτά βρύσες, στην πηγή της Βασιλικής…
Δυστυχώς, η ύπαρξη ιδιωτικών εκτάσεων μέσα στο δάσος και η ραγδαία οικοδόμηση στην περιοχή έχουν αλλοιώσει το τοπίο, όμως οι Αγοριανίτες δεν φαίνεται να ανησυχούν. Αυτό που τους απασχολεί ιδιαίτερα είναι η επέκταση του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού, κάτι το οποίο, όπως μου λέει ο αντιδήμαρχος Παρνασσού, δεν επιθυμεί κανείς. «Θα σταματήσει η οικοδόμηση. Οκτώ στρέμματα χωράφι θα χρειάζεσαι για να χτίσεις και ούτε θα δοθεί αποζημίωση. Ξέρεις τι θα γίνει; Θα βρεθούν κάποιοι εμπρηστές και θα καεί. Ούτε μία δεξαμενή νερού για προστασία δεν υπάρχει. Και ποιο το αποτέλεσμα τελικά; Θα σταματήσει η οικοδόμηση εδώ και θα αρχίσει αλλού».
Το τέλος της ημέρας με βρίσκει πίσω στην Αμφίκλεια, στο «Μαγειρείο» του Στέργιου και της Μήτσης, οι οποίοι ήρθαν εδώ πριν από τρία χρόνια, εγκαταλείποντας οριστικά την Αθήνα. Η τζαζ μουσική, η οικολογική σόμπα που καίει πριονίδι αντί πετρέλαιο και η κατάληξη να τραγουδάω με τον Στέργιο -που είναι και δάσκαλος κιθάρας- και τους μαθητές του είναι ο καλύτερος τρόπος για να κλείσει ο κύκλος των εκπλήξεων αυτής της περιήγησης στη βόρεια πλευρά του Παρνασσού. «Δεν υπάρχει μεγαλύτερο πράγμα από το να υλοποιείς το όνειρό σου», μου λέει η Μήτση και σκέφτομαι ότι ο ξεχωριστός αυτός τόπος αξίζει να μπει στα ταξιδιωτικά όνειρα όλων.
Πέντε άνθρωποι με πάθος
Γιάννης Πανουργιάς,
ο «πράσινος» αντιδήμαρχος

Ο αντιδήμαρχος του Δήμου Αμφίκλειας έφυγε από την Αθήνα και επέστρεψε στη γενέτειρά του επειδή αγαπούσε το χωριό του, επειδή επιθυμούσε να μεγαλώσει τα παιδιά του σε ένα φυσιολογικό, όπως λέει, περιβάλλον, αλλά και για έναν ακόμη λόγο: «Ηθελα, την πεπονόφλουδα που πετούσα, να την κάνω λίπασμα ή να τη δώσω σε μια κατσίκα να τη φάει.
Δεν μπορούσα να τη βλέπω να ταξιδεύει μέσα στην πλαστική σακούλα στα Λιόσια», εξηγεί με φυσικότητα. Οπως και δεν μπορούσε να βλέπει τα σκουπίδια της Αμφίκλειας να καίγονται. Γι' αυτό και αποφάσισε να ασχοληθεί με τα κοινά.
Στο πλαίσιο αυτό, ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια το πρόγραμμα ανακύκλωσης, όταν ακόμα και στην Αθήνα η ανακύκλωση ήταν προβληματική. «Ενώ διάφοροι έλεγαν ότι οι παππούδες και οι γιαγιάδες δεν θα συμμετάσχουν, σε πληροφορώ ότι ήταν οι πρώτοι που το πήραν ζεστά», λέει με ικανοποίηση για τη θετική ανταπόκριση του κόσμου. Και η προσπάθεια συνεχίζεται. Με ομιλίες στο σχολείο, ακόμα και με κείμενα στα αλβανικά και τα ρουμάνικα. Στη δική του προσπάθεια, άλλωστε, οφείλεται το μεγαλύτερο ποσοστό κομποστοποίησης ανά κάτοικο στην Ελλάδα, αλλά και ο διόλου ευκαταφρόνητος αριθμός κατοίκων της Αμφίκλειας που διαθέτουν καυστήρες που καίνε συμπιεσμένο πριονίδι αντί για πετρέλαιο.
Νίκος Αργυρίου,
ο οινοπαραγωγός

«Δούλευα στο χιονοδρομικό ως πιστέρ και ταυτόχρονα ασχολιόμουν με τα οικογενειακά κτήματα. Οταν πήγαινα στη Γαλλία και στην Ιταλία για σκι, επισκεπτόμουν διάφορα οινοποιεία. Στην Τοσκάνη ένιωσα πως ήταν η καθοριστική στιγμή. Εκεί ήταν που σκέφτηκα ότι εμείς δεν είχαμε έστω και ένα κρασί που να μας χαρακτηρίζει», μου λέει ο Νίκος Αργυρίου, ο οποίος αποφάσισε να ξεκινήσει δική του παραγωγή, με σκοπό να αποκτήσει ο Παρνασσός και πάλι τα αμπέλια του, που χάθηκαν τη δεκαετία του '60 από φυλλοξήρα. Το 1995 άρχισε να πειραματίζεται με διεθνείς ποικιλίες και σήμερα παράγει έξι ετικέτες και ένα πειραματικό κρασί.
«Τώρα, επειδή βάλαμε 200 - 300 στρέμματα, δεν σημαίνει ότι γίναμε και εφάμιλλοι των Ιταλών και των Γάλλων... Εχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας. Μπορεί τα κρασιά μας να έχουν καλή ποιότητα επειδή το προσπαθήσαμε πολύ, όμως στο υψηλότερο επίπεδο πιστεύω ότι θα καταφέρει να φτάσει η δεύτερη γενιά».
Το σπουδαίο στην περίπτωση των «Αμπελώ-νων Παρνασσού» είναι ότι η δεύτερη γενιά υπάρχει ήδη. Ο Θανάσης Αργυρίου είναι 20 ετών, έχει ήδη οκτώ τρύγους στο ενεργητικό του και μόλις ολοκληρώσει τις οικονομικές του σπουδές και διανθίσει τις οινολογικές του γνώσεις, θα είναι έτοιμος για τη συνέχεια.
Teresa Balbi,
μια δημιουργική Ιταλίδα

Η Τερέζα δεν είχε καταγωγή από την Επτάλοφο, ούτε καν από την Ελλάδα. Ηταν πριν από 20 χρόνια όταν οι δουλειές του πατέρα της την έφεραν από την Μπρέσια της Ιταλίας στην Αθήνα. Σπούδασε διακόσμηση και διαφήμιση, εργάστηκε σε πολυεθνικές διαφημιστικές εταιρείες και κάποια στιγμή το «όνειρο ζωής» της την έφερε στην Επτάλοφο, που την έμαθε ερχόμενη να κάνει σκι στον Παρνασσό.
Το όνειρό της πήρε σάρκα και οστά με τη δημιουργία ενός πολυχώρου (καφέ, εστιατόριο, σουίτες, κατάστημα διακοσμητικών ειδών) σε ένα βιομηχανικό κτίσμα, όπου η αισθητική κυριαρχεί και στην παραμικρή λεπτομέρεια.
«Προσπαθούσα να πείσω τους πελάτες μου για το τι ήθελα να κάνω και τώρα μπορώ να τους το δείχνω ζωντανό», λέει η Τερέζα με υπερηφάνεια. Ως δημιουργικός άνθρωπος που είναι, όταν δεν βρίσκει στο εμπόριο αυτό που της αρέσει, απλώς το φτιάχνει η ίδια, όπως τα εξαιρετικά φωτιστικά που κοσμούν το χώρο. Η προσαρμογή της στη μικρή κοινωνία δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Αντιθέτως, ο δωδεκάχρονος γιος της Αιμίλιος βρήκε στις πλαγιές του Παρνασσού τον παράδεισο του παιχνιδιού!
Κώστας και Φαίδωνας Μώρος,
δύο ευαίσθητοι φυσιολάτρες

Σε ένα κτήμα που φτάνει τα 200 στρέμματα, ο Κώστας Μώρος και ο γιος του Φαίδωνας (φωτ.) προσφέρουν στους επισκέπτες τη δυνατότητα να επιστρέψουν στις ρίζες τους, στην ίδια τη φύση. Το Κτήμα Αμφίκαια, χαρακτηρισμένο ως πρότυπο αγρόκτημα από την Ε.Ε., είναι ένα πιστοποιημένο βιολογικό αγρόκτημα, που περιλαμβάνει 4.000 δέντρα, ένα κτήμα με μεγάλη ποικιλία αρωματικών φυτών και ένα στάβλο με άλογα. Στόχος είναι ο επισκέπτης να περνάει καλά… μαθαίνοντας: να τρώει τον καρπό από το δέντρο, να κόβει ένα κλωναράκι σάλβια για να μάθει πώς μυρίζει, να γνωρίσει τα ελληνικά άλογα. Αυτό ήταν το όνειρο ζωής του Κώστα Μώρου από το 1968, όταν ανήκε στα «παιδιά των λουλουδιών».
«Μεγάλωσα στην Αθήνα και στα πεντηκοστά μου γενέθλια κατάλαβα ότι δεν πήγαινα τα πράγματα λίγο πιο πέρα. Αποφάσισα λοιπόν να αφήσω τις επιχειρήσεις μου στην Αθήνα και να επιστρέψω στον τόπο καταγωγής μου», εξομολογείται. Το όνειρο του πατέρα έγινε και όνειρο του γιου του Φαίδωνα, ο οποίος φροντίζει το κτήμα. Μόλις τελείωσε το σχολείο στην Αθήνα, ήρθε στην Αμφίκλεια. «Δεν την μπορούσα την Αθήνα. Το βουνό και ο χειμώνας με κερδίζουν. Είναι τρόπος ζωής και πιστεύω ότι όποιος έρχεται, το καταλαβαίνει και αυτός μαζί μας», λέει ο Φαίδωνας. Το στοιχείο που κάνει ακόμα πιο ξεχωριστό το κτήμα είναι η ανθρώπινη ευαισθησία. «Εδώ έρχονται άνθρωποι που δεν θα τους δέχονταν πουθενά: παιδιά προς απεξάρτηση, με κινητικά προβλήματα, με ειδικές ανάγκες...», σημειώνει ο Κώστας Μώρος. Τα βιοκλιματικά σπιτάκια (και μάλιστα χωρίς τηλεόραση) διαθέτουν ειδικές υπηρεσίες - πρόσφατα εγκαινιάστηκε και μονάδα τηλεϊατρικής.

ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Για να φτάσετε στον Παρνασσό οδικώς με Ι.Χ. θα υπολογίσετε τουλάχιστον 2 ώρες και 20΄. Ο συντομότερος δρόμος, ακολουθώντας την εθνική οδό Αθηνών - Λαμίας, είναι να στρίψετε στη διασταύρωση του Κάστρου. Οταν φτάσετε στη Λιβαδειά, θα στρίψετε αριστερά προς Αράχοβα ή δεξιά προς Αμφίκλεια.
ΔΙΑΜΟΝΗ
Αράχοβα
Santa Marina Resort & Spa
(Τ/22670-31.954, www.santa-marina.gr)
Πολυτελές ξενοδοχείο, με εντυπωσιακή θέα, υπηρεσίες spa, εσωτερική θερμαινόμενη πισίνα και εστιατόριο. Ανοιχτό μόνο Σαββατοκύριακα. Από 400 €.
Santa Marina
(Τ/22670-31.230-4, www.santa-marina.gr)
Το πολυτελώς ανακαινισμένο Ξενία, με καταπληκτική θέα, γυμναστήριο και εστιατόριο με βιολογικά προϊόντα. Από 250 €.
Μυλωνάς
(Τ/22670-32.111, www.arachova-mylonas.gr)
Ησυχος ξενώνας φτιαγμένος με γούστο από την καλλιτεχνική οικογένεια Μυλωνά. Προσφέρει ζεστή φιλοξενία και σπιτικό πρωινό. Από 100 €.
Ξενώνας Γκενεράλη
(Τ/22670-31.529, www.generalis.gr)
Ησυχα και ευρύχωρα δωμάτια κάτω από το Ρολόι. Πλούσιο πρωινό, ωραία θέα. Από 70 €.
Arahova Inn
(Τ/22670-31.353, www.arahova-inn.gr)
Απλά και περιποιημένα δωμάτια στην είσοδο της πόλης (ορισμένα έχουν θόρυβο από το παρακείμενο κλαμπ). Από 110 €.
Μαρία
(Τ/22670-31.803, www.mariarooms.com)
Απλά και οικονομικά δωμάτια σε κεντρικό σημείο. Από 90 €.

Δελφοί
Δελφοί Palace
(Τ/22650-82.151-2, www.delphi-hotels.gr)
Το παλιό Ξενία, σε σχέδια του Πέτρου Πικιώνη, διαθέτει απλά ανακαινισμένα δωμάτια, όμορφους κοινόχρηστους χώρους που θυμίζουν τη δεκαετία του '50 και αξεπέραστη θέα. Από 130 €.
Aμαλία
(Τ/22650-82.101, www.amalia.gr)
H αισθητική '70s στην καλύτερη εκδοχή της. Ωραία θέα, παραδοσιακή φιλοξενία. Από 130 €.

Λιβάδι
Αγιαννόρεμα
(Τ/22670-31.485, www.agiannorema.gr)
Δωμάτια με country style διακόσμηση. Το πρωινό σερβίρεται σε αίθριο με θέα. Από 120 €.
Skamnos
(Τ/22670-31.927, 6932-457.666, www.skamnos.com) Ησυχο και πρόσφατα ανακαινισμένο ξενοδοχείο, με πολυτελή δωμάτια, εσωτερική θερμαινόμενη πισίνα και υπηρεσίες spa. Από 135 €.

Χρισσό
Ξενώνας Χρισσό
(Τ/22650-82.001, www.hrissorooms.gr)
Απλά δωμάτια με θέα στον ελαιώνα της Αμφισσας. Από 50 €.

Γεροντόβραχος
Καταφύγιο Γεροντόβραχου
(Τ/6974-031.160)
Τρία δωμάτια, για 6, 10 και 14 άτομα αντίστοιχα. Κόστος: 14 € το άτομο. Σερβίρεται φαγητό (ανεξαρτήτως διαμονής) από την εξαίρετη μαγείρισσα Βασιλική Κουλουριώτη. Μη χάσετε το κανταΐφι της!

Αμφίκλεια
Ξενώνας Κυριακή
(Τ/22340-29.011-2, www.xenonaskiriaki.gr)
Δωμάτια με παστέλ χρώματα και θέα, και πλήρως εξοπλισμένα στούντιο σε δύο πέτρινα κτίρια. Από 135 €.
Ξενώνας Δαδί
(Τ/22340-29.040, www.xenonasdadi.gr)
Οκτώ ζεστά δωμάτια, σε ένα όμορφα ανακαινισμένο κτίσμα του 1890. Από 115 €.
Κτήμα Αμφίκαια
(Τ/22340-48.860, www.amfikaia.gr)
Πιστοποιημένο και πρότυπο βιολογικό αγρόκτημα 10 στρεμμάτων με 16 σπιτάκια. Τo σπιτικό πρωινό σερβίρεται σε ένα φροντισμένο πέτρινο οίκημα. Από 105 €.

Πολύδροσος
Ερωχος Suites Hotel
(Τ/22340-29.610, 210-74.74.713, www.eroxos.gr)
Οκτώ πρόσφατες ανακαινισμένες σουίτες. Από 135 €.
Δρυάς
(Τ/22340-51.358, 6937-048.642, www.xenonasdryas.gr)
Δίχωρες μεζονέτες και μία ισόγεια κατοικία από πέτρα και ξύλο, με ιδιαιτέρως ζεστούς χώρους. Από 90 €.
Guest House
(T/22340-51.667, www.argyriouwinery.eu)
Εξι καλόγουστα δωμάτια και δυνατότητα γευστικής δοκιμής των κρασιών του ιδιοκτήτη Νίκου Αργυρίου, σε ειδικά διαμορφωμένο κελάρι από οινοχόο. Από 90 €.

Επτάλοφος
Elatos Resort and Health Club
(Τ/22340-61.162, 210-36.44.666, www.elatos.gr)
Το πρώτο πολυτελές ξενοδοχείο της περιοχής, με 40 αυτόνομα σαλέ, θερμαινόμενη πισίνα, γυμναστήριο και εστιατόριο. Από 330 €.
Teresa Country Lodge
(Τ/6946-060.381, www.teresacountrylodge.com)
Τέσσερις καλόγουστες σουίτες φτιαγμένες με το γούστο της διακοσμήτριας ιδιοκτήτριας. Από 170 €.
Μαυρόδημος
(Τ/22340-61.289, www.agorianni.com)
Απλά δωμάτια και σοφίτες με θέα στο βουνό. Από 65 €.

* Οι τιμές αφορούν τα Σαββατοκύριακα του χειμώνα. Τις καθημερινές είναι μειωμένες.
ΦΑΓΗΤΟ
Αράχοβα
• Στην Κυρά Παναγιώτα θα πάτε για παραδοσιακές γεύσεις, στον κλασικό Καραθανάση για γίδα βραστή και μαγειρευτά, στο Tavola για ιταλική κουζίνα, στο Flox για γκουρμέ γεύσεις, στο Εμπορικό για μοντέρνα κουζίνα και ποτό, στο Ρολόι και στον Καπλάνη για προσεγμένες παραδοσιακές γεύσεις εκτός του κέντρου.
Δελφοί
• Εξαιρετικό και ήσυχο το Πατρικό, με παραδοσιακά πιάτα και θέα.
Λιβάδι
• Ο μοντέρνος πολυχώρος Τσι Τσι είναι ιδανικός για πρωινό, σνακ, φαγητό, ποτό, ψώνια, ενώ στη Ρίζα θα πάτε για κρεατικά και γαλακτοκομικά αποκλειστικά παραγωγής τους.
Χρισσό
• Στον Μπασάνο καθίστε για σούβλα, ψητά και θέα προς την Αμφισσα.
Αμφίκλεια
• Το Μαγειρείο, στην πάνω πλατεία, σερβίρει εναλλακτικά πιάτα με τζαζ υπόκρουση και το Δαδί, στην κεντρική πλατεία, ψητά.
Πολύδροσος
• Από το Εν Παρνασσώ περάστε για σπιτικές γεύσεις, από τον Μάγο για κρεατικά και υπέροχη θέα, από τον Κοτούλα, στην πλατεία, για ψητά και κυνήγι.
Επτάλοφος
• Στην Γκρίζα Αρκούδα θα απολαύσετε μανιταρολιχουδιές και κρεατικά και στην Ταβέρνα του Νίκου τη σπεσιαλιτέ του, καραμελωμένο πράσο με γιαούρτι.
ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ
Η νυχτερινή ζωή στην Αράχοβα είναι έντονη και προσφέρει πολλές επιλογές. Μπορείτε να ξεκινήσετε τη βραδιά από το Gospel και να συνεχίσετε στα δημοφιλή Snow me, Εμπορικό και Déjà vu. Για ξενύχτι μέχρι πρωίας περάστε από το Petit και το ξημέρωμα καταλήξτε στο Ρακοπωλείο για σούπες.
ΑΓΟΡΕΣ
• Στην Αράχοβα θα αγοράσετε το διάσημο τυρί φορμαέλα, τα φημισμένα γλυκά καρυδάτο, μυγδαλάτο, ροζιές, καθώς και τσίπουρο «Βασιληάς», από τον μοναδικό και μερακλή τοπικό παραγωγό τσίπουρου Στάθη Σιδηρά. Στο Καταφύγιο του Γεροντόβραχου θα βρείτε τα βιολογικά προϊόντα Μελιγή. Τα κρασιά Αμπελώνες Παρνασσού του Νίκου Αργυρίου θα προμηθευτείτε από καταστήματα με παραδοσιακά προϊόντα.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Ο Παρνασσός προσφέρεται για περπάτημα (από εδώ περνούν τα διάσημα μονοπάτια Ε4 και Ε22), ποδήλατο βουνού και αλεξίπτωτο πλαγιάς (Αερολέσχη Αμφίκλειας, Τ/6944-788.392, ww.paragliding.gr/amfiklia/index.html).
Στο Λιβάδι
Oρεινή Ζώνη (Τ/22670-31.522, 6944-961.927, Κώστας Κοντοδήμος): Για οργανωμένες εκδρομές με ATV, ποδήλατα και πεζοπορίες.
Ατι (Τ/22670-31.298, 6946-241.674, Λουκάς Σπηλιώτης): Για μαθήματα ιππασίας και βόλτες με άλογα για τους πιο έμπειρους.

Στην Επτάλοφο
Νίκος Βελέντζας (T/6937-428.287): Για ενοικίαση ATV.
ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Αναπτυξιακή Εταιρεία Δήμου Αράχοβας: 22670-31.630
Αστυνομία Αράχοβας: 22670-31.333
Δήμος Αμφίκλειας: 22340-50.100
Αστυνομία Αμφίκλειας: 22340-22.222



* Σημείωση: Οι τιμές διαμονής, ναύλων κτλ. που αναφέρονται στον εκάστοτε προορισμό, είναι αυτές που ίσχυαν κατά την χρονική περίοδο συγγραφής και δημοσίευσης του άρθρου και ενδέχεται να έχουν αλλάξει.

Απολιθωμένο αβγό αποκαλύπτει πώς ερωτοτροπούσαν οι πτεροδάκτυλοι

Στους ιουράσιους ουρανούς

Oι αρσενικοί δαρβινόπτεροι (Δ) ήταν πιο πλουμιστοί από τους θηλυκούς (Πηγή: Mark Witton)
Oι αρσενικοί δαρβινόπτεροι (Δ) ήταν πιο πλουμιστοί από τους θηλυκούς (Πηγή: Mark Witton)  
Ουάσινγκτον
Η ανακάλυψη ενός θηλυκού πτεροδάκτυλου, που σκοτώθηκε λίγο πριν γεννήσει το αβγό του, αποκαλύπτει τις διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα σε αυτά τα ιπτάμενα ερπετά: το τεράστιο λοφίο της κεφαλής ήταν ανδρικό προνόμιο και χρησιμοποιούνταν πιθανότατα για λόγους ερωτικής επίδειξης.
«Το απολίθωμα που ανακαλύψαμε ανήκει σε έναν δαρβινόπτερο και έχει διατηρηθεί μαζί με το αβγό του, γεγονός που δείχνει ότι πρόκειται για θηλυκό. Αυτού του είδους η ανακάλυψη, στην οποία το φύλο μπορεί να εξακριβωθεί με ακρίβεια, είναι εξαιρετικά σπάνια στο αρχείο των απολιθωμάτων» εξηγεί ο Δρ Ντέβιντ Άνγουiν του Πανεπιστημίου του Λέστερ.
Ο θηλυκός απολιθωμένος πτεροδάκτυλος (πτερόσαυρος), τον οποίο οι ερευνητές αποκαλούν χαϊδευτικά «κυρία Τ», δεν έφερε το λοφίο που είχε εντοπιστεί στα απολιθώματα άλλων μελών του ίδιου είδους.
Αυτό σημαίνει ότι το λοφίο -συχνά πέντε φορές μακρύτερο από το κεφάλι του ερπετού- υπήρχε μόνο στα αρσενικά άτομα και πιθανότατα χρησίμευε για επίδειξη, όπως συμβαίνει σήμερα σε πολλά αρσενικά πουλιά.
Η κυρία Τ δεν είχε λοφίο, είχε όμως μεγάλη λεκάνη, χαρακτηριστικό που μάλλον διευκόλυνε την απόθεση των αβγών, αναφέρει η διεθνής ομάδα παλαιοντολόγων στο περιοδικό Science (στην ένθετη αριστερά το απολιθωμένο αβγό, με διαστάσεις 20 επί 28 εκατοστά).
Οι ανατομικές ιδιαιτερότητες του απολιθώματος, επισημαίνουν οι ερευνητές, θα επιτρέψουν την αναγνώριση του φύλου σε πολλά άλλα απολιθώματα πτερόσαυρων.
Το απολίθωμα της κυρίας Τ βρέθηκε στην επαρχία Λιαονίνγκ της βορειοανατολικής Κίνας, εγκλωβισμένο σε αποθέσεις της Ιουράσιας περιόδου, ηλικίας 160 εκατ. ετών.
Οι πτεροδάκτυλοι κυριαρχούσαν στους ουρανούς ολόκληρου του Μεσοζωικού αιώνα, από τα 220 μέχρι τα 60 εκατομμύρια χρόνια πριν.
Αν και ήταν δεινοί πιλότοι, δεν σχετίζονται εξελικτικά με τα σημερινά πουλιά.
Τα πτηνά θεωρούνται απόγονοι διαφορετικών φτερωτών ερπετών, τα οποία ανήκαν σε μια υποομάδα των δεινόσαυρων.
Newsroom ΔΟΛ

Ο καλός ο τσίφτης ξέρει από διακόσμηση

Στη φωλιά του επιδειξία
Κάθε τσίφτης θέλει να έχει το καλύτερο σπίτι της γειτονιάς

Κάθε τσίφτης θέλει να έχει το καλύτερο σπίτι της γειτονιάς  
Ουάσινγκτον
Για τους μαύρους τσίφτηδες, αρπακτικά πτηνά που ζουν και στην Ελλάδα, η μαχητική ισχύς πρέπει να συνδυάζεται με το γούστο: τα ισχυρότερα πουλιά της γειτονιάς διακοσμούν τη φωλιά τους με κομμάτια πλαστικού, κατά προτίμηση άσπρα και φανταχτερά.
«Η ποσότητα του διακοσμητικού υλικού συνδέεται με τη μαχητική ικανότητα κάθε πουλιού» εξηγεί στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Τζούλιο Μπλας, επικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύεται στο Science.
«Προτιμούν το πλαστικό, ειδικά το λευκό, το οποίο κάνει πιο ορατή τη φωλιά όχι μόνο για τους ανθρώπους αλλά και για τους άλλους τσίφτηδες» προσθέτει ο ερευνητής.
Η ομάδα του Μπλας στο ισπανικό Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας εξέτασε 127 φωλιές τσίφτηδων (Milvus migrans) που ζουν στο Εθνικό Πάρκο Ντονάνα της Ισπανίας
Τα περισσότερα πλαστικά κομμάτια βρέθηκαν συγκεντρωμένα στις φωλιές των ώριμων πτηνών, ηλικίας 7 έως 12 ετών, περίπου τρεις εβδομάδες πριν την ωοτοκία.
Η παράξενη διακόσμηση αποτελεί προφανώς επίδειξη δύναμης: η παρουσία του πλαστικού φαίνεται να προκαλεί διενέξεις μεταξύ των ιερακόμορφων αρπακτικών, τα οποία υπερασπίζονται άγρια την περιοχή τους.
Οι τσίφτηδες με το περισσότερο πλαστικό «βρέθηκαν να έχουν τις μεγαλύτερες ικανότητες όσον αφορά την προστασία της περιοχής τους από τις εισβολές άλλων τσίφτηδων» αναφέρει η δημοσίευση.
Για να επιβεβαιώσουν το ρόλο της διακόσμησης, οι ερευνητές δοκίμασαν να τοποθετήσουν κομμάτια πλαστικού στις φωλιές τσίφτηδων υπερβολικά μικρής ή υπερβολικά μεγάλης ηλικίας. Γνωρίζοντας προφανώς ότι δεν ήταν οι ισχυρότεροι της γειτονιάς, τα πουλιά έσπευσαν να απομακρύνουν από τις φωλιές τους την προκλητική διακόσμηση.
Φαίνεται επομένως ότι οι ιπτάμενοι επιδειξίες δεν έχουν μόνο γούστο, αλλά και αυτογνωσία.
Newsroom ΔΟΛ

Παρασκευή 14 Ιανουαρίου 2011

Η μεγαλύτερη μαύρη τρύπα του Σύμπαντος

Θα μπορούσε να καταπιεί το ηλιακό μας σύστημα
Ζυγίζει όσο 6,6 δισεκατομμύρια Ήλιοι
Η μαύρη τρύπα, που βρίσκεται στο κέντρο του γαλαξία Μ87, είναι η μεγαλύτερη που έχει βρεθεί ποτέ στο Σύμπαν, σύμφωνα με νέους υπολογισμούς των αστρονόμων. Οι πιο πρόσφατες παρατηρήσεις δείχνουν ότι ζυγίζει όσο 6,6 δισεκατομμύρια Ήλιοι και θα μπορούσε να «καταπιεί» ολόκληρο το ηλιακό μας σύστημα.
(φωτογραφία αρχείου) (φωτογραφία αρχείου) Η ανακάλυψη, που ανακοινώθηκε στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Ένωσης, έγινε από ερευνητές με επικεφαλής τον αστρονόμο Καρλ Γκέπχαρτ του πανεπιστημίου του Τέξας-Όστιν, σύμφωνα με το περιοδικό Science.

Οι προηγούμενες εκτιμήσεις υπολόγιζαν ότι η μάζα της συγκεκριμένης μαύρης τρύπας ήταν "μόλις" 3 δισεκατομμύρια φορές σε σχέση με τον Ήλιο μας και περίπου 1.000 φορές μεγαλύτερη από τη μαύρη τρύπα στο κέντρο του δικού μας γαλαξία. Οι νέες όμως μετρήσεις, με τη βοήθεια ενός τηλεσκοπίου διαμέτρου 8,1 μέτρων στο όρος Μάουνα Κεα της Χαβάης, έδειξαν ότι η μαύρη τρύπα, που απέχει περίπου 50 εκατ. έτη φωτός από τη Γη και βρίσκεται στην κατεύθυνση του αστερισμού της Παρθένου, έχει τελικά υπερδιπλάσια μάζα.
Ο νέος υπολογισμός της μάζας της μαύρης τρύπας βασίστηκε στις μεγάλες ταχύτητες περιστροφής των άστρων γύρω της, που φτάνουν τα 500 χλμ. το δευτερόλεπτο. Είναι η πιο ακριβής μέτρηση μάζας που έχει γίνει ποτέ για οποιαδήποτε υπερμεγέθη μαύρη τρύπα. Ο λεγόμενος "ορίζοντας γεγονότων" (πέρα από τον οποίο τίποτε, ούτε καν το φως, δεν μπορεί να δραπετεύσει από την τρομακτική έλξη της) είναι τετραπλάσιος σε σχέση με την τροχιά του Ποσειδώνα, του πιο εξωτερικού πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος, πράγμα που σημαίνει ότι η συγκεκριμένη μαύρη τρύπα άνετα θα είχε "καταπιεί" τον ήλιο μας μαζί με όλους τους πλανήτες του.

Τόσο μεγάλες μαύρες τρύπες πιθανότατα δημιουργούνται όχι μόνο "καταπίνοντας" γειτονικά άστρα, αλλά και μέσω απορρόφησης άλλων μικρότερων μαύρων τρυπών. Ο αστρονόμος Τζορτζ Τζιοργκόφσκι του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Caltech), με τη βοήθεια ενός άλλους τηλεσκοπίου της Χαβάης, του διαμέτρου δέκα μέτρων Κεκ, εντόπισε ζευγάρια μαύρων τρυπών, που περιφέρονται η μια γύρω από την άλλη, σε 16 μακρινούς γαλαξίες. Τα σχετικά ευρήματα επίσης παρουσιάστηκαν στο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Ένωσης.
Μέχρι τώρα οι αστρονόμοι δεν έχουν καταφέρει να παρατηρήσουν άμεσα τον ορίζοντα γεγονότων κάποιας μαύρης τρύπας. Ελπίζουν όμως να το πετύχουν μέσα στην επόμενη δεκαετία, όταν θα καταφέρουν να αρχίσουν αστρονομικές παρατηρήσεις του σύμπαντος σε μήκη κύματος μικρότερα του ενός χιλιοστού.
ΕΝΕΤ

Πέμπτη 13 Ιανουαρίου 2011

Υστερα από 45 χρόνια απουσίας εμφανίστηκαν στη λίμνη των Ιωαννίνων ένα ανήλικο και πέντε ενήλικα πτηνά

Οι γερανοί  ξαναφωλιάζουν στην Ελλάδα

ΜΑΧΗ ΤΡΑΤΣΑ
Τη λίμνη των Ιωαννίνων επέλεξαν 6 γερανοί για να ξεχειμωνιάσουν
Αποτελεί την πιο «καυτή» είδηση μεταξύ των ελλήνων bird watchers (παρατηρητές πουλιών). Στη λίμνη των Ιωαννίνων (Παμβώτιδα) για πρώτη φορά εφέτος εμφανίστηκαν γερανοί, προς μεγάλη έκπληξη των υπαλλήλων του Φορέα Διαχείρισης της λίμνης, των μελών της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και των πολιτών της πόλης.
«Οι γερανοί δεν ξεχειμωνιάζουν στην Ελλάδα. Φωλιάζουν στις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες (Φινλανδία, Ρωσία κ.α.) και τον χειμώνα κατεβαίνουν στην Ισπανία ή στη Γαλλία. Στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια δεν υπάρχουν παρατηρήσεις για ξεχειμώνιασμα γερανών. Μπορεί να περνούν κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης, αλλά δεν μένουν. Γι΄ αυτό αποτελεί πολύ σημαντικό γεγονός η εμφάνιση πέντε ενήλικων πουλιών και ενός ανήλικου στην περιοχή μας» λέει η κυρία Καλλιόπη Στάρα , μέλος της τοπικής ομάδας της Ορνιθολογικής Εταιρείας στα Γιάννινα.
Τελευταία φορά γερανοί φώλιασαν στην Ελλάδα στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Ηταν στο Δέλτα του Εβρου, σύμφωνα με την κυρία Ρούλα Τρίγκου από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. «Στην οριστική διακοπή του φωλιάσματος του είδους στην περιοχή της Θράκηςφαίνεται ότι συντέλεσαν τόσο τα έργα αποξήρανσης στο δέλτα του ποταμού, τα οποία πραγματοποιήθηκαν εκείνη την περίοδο, όσο και η κλιμάκωση του κυνηγιού» επισημαίνει η ίδια.
Μία από τις σημαντικότερες απειλές για τους γερανούς, όπως και για όλα τα πουλιά των υγροτόπων, είναι η απώλεια των βιοτόπων τους. Τα... διαβατάρικα αυτά πουλιά είναι περαστικά από τη χώρα μας την περίοδο της μετανάστευσης. Τότε μπορεί να τα δει κανείς να περνούν συχνότερα από το Αιγαίο, την Ανατολική και Βορειοανατολική Ελλάδα, αλλά σπανίως από τη Δυτική.
Οι γερανοί έφθασαν στα πλημμυρισμένα λιβάδια του Κατσικά την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και παρέμειναν στο ίδιο σημείο έως και τις 5 Ιανουαρίου. Είναι εντυπωσιακά πτηνά και βαδίζουν αργά, με ιδιαίτερη χάρη. Τρομάζουν όμως πάρα πολύ εύκολα. «Ετσι τις ημέρες που παρέμειναν στου Κατσικά εγκατέλειπαν τα ξημερώματα, με την πρωινή ομίχλη, την περιοχή όπου κούρνιαζαν τα βράδια, με άγνωστο προορισμό, για να τραφούν με την ησυχία τους σε κατάλληλα φυσικά λιβάδια ή χωράφια» επισημαίνει η κυρία Στάρα.
Τις τελευταίες ημέρες εγκατέλειψαν τα λιβάδια της ανατολικής Παμβώτιδας, ίσως διότι ενοχλήθηκαν από τα... φώτα της δημοσιότητας που έπεσαν ξαφνικά επάνω τους. Γι΄ αυτό τα μέλη του Φορέα και της Ορνιθολογικής παρακαλούν όποιον εντοπίσει τους γερανούς να μην αποβιβαστεί από το αυτοκίνητό του και να μην προσπαθήσει να τους προσεγγίσει για να τους δει καλύτερα ή να τους φωτογραφίσει καθώς το πιθανότερο είναι να εγκαταλείψουν την περιοχή και να εξαντληθούν άσκοπα φτεροκοπώντας.
Θεωρείται το πιο σπάνιο είδος πουλιού που έχει εμφανιστεί στην Παμβώτιδα τα τελευταία χρόνια και προστατεύεται αυστηρά τόσο από την εθνική όσο και από τη διεθνή νομοθεσία. Η μείωση της λαθροθηρίας και οι έντονες βροχοπτώσεις οδήγησαν εφέτος πολλά είδη - εκατοντάδες υδρόβια και πάπιες, ερωδιοί, καλημάνες, βαρβάρες και για πρώτη φορά σταχτόχηνες- στις πλημμυρισμένες περιοχές Ανατολής- Καστρίτσας- Κατσικά, τις οποίες επέλεξαν και οι γερανοί για να ξεχειμωνιάσουν.
«Οι γερανοί θεωρούνται αγγελιοφόροι των θεών, πουλιά της ευτυχίας και της μακροζωίας σύμφωνα με τις παραδόσεις των λαών της Ιαπωνίας και της Κίνας, άγρυπνοι φρουροί των νόμων της μοναστικής ζωής για τους χριστιανούς» λέει η κυρία Στάρα. Γι΄ αυτό η τοπική ομάδα της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας στα Γιάννινα, καθώς και οι κάτοικοι της πόλης θεωρούν τους γερανούς καλό οιωνό για τη δημιουργία του ορνιθολογικού πάρκου Παμβώτιδας και την αποκατάσταση των υγροτοπικών εκτάσεων της περιοχής.

Οταν πετούν οι γερανοί
Ο γερανός (Grus grus) ανήκει στην οικογένεια των γερανίδων (Gruidae). Για την Ελλάδα αποτελεί σπάνιο μεταναστευτικό είδος πουλιού, το οποίο συναντάται σποραδικά και μόνο σε μικρές ομάδες ή μεμονωμένα. Πρόκειται για ένα από τα πιο εντυπωσιακά πουλιά των υγροτόπων, καθώς είναι ψηλό (115 εκατοστά), με πολύ μακριά πόδια και λαιμό, τα οποία είναι χαρακτηριστικά όταν πετάει. Εχει σταχτί χρώμα με μαύρο στον λαιμό, στο κεφάλι και στις άκρες των φτερούγων. Τα εσωτερικά φτερά των φτερούγων είναι πολύ μακριά και τον βοηθούν να πετάξει. Σχηματίζουν μια μαυριδερή φούντα, καλύπτοντας την ουρά του. Χαρακτηριστική επίσης είναι η κόκκινη «βούλα» στο επάνω μέρος του κεφαλιού του.
Είναι δειλός και προσεκτικός, βαδίζει αργά αλλά με χάρη. Οταν διαισθανθεί κίνδυνο, τεντώνεται κατακόρυφα και σηκώνει τον μακρύ λαιμό του. Το κοπάδι των γερανών πετάει σε σχηματισμό V ή ευθείας γραμμής, αργά αλλά με δυνατά φτεροκοπήματα. Η φωνή του είναι ένα διαπεραστικό σάλπισμα.
ΒΗΜΑ