Πέμπτη 25 Μαρτίου 2010

ΛΑΚΩΝΙΚΗ ΜΑΝΗ

Πέτρα και θάλασσα

ΚΕΙΜΕΝΟ:ΤΑΣΟΣ ΔΑΡΗΣ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΝΙΚΟΣ ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΣ

Λαμπρές καστροπολιτείες του παρελθόντος, σπηλιές, καταφύγια, γερακοφωλιές, πέτρινα μονοπάτια, γαλανές παραλίες, δόξα και υπερηφάνεια, θρύλοι για στοιχειά και νεραϊδογέννητους, ιστορίες για κουρσέματα, επαναστάσεις, γδικιωμούς… Λακωνικά, αυτή είναι η Μάνη.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΕΡΟΠΟΛΗ ΣΤΟΝ ΓΕΡΟΛΙΜΕΝΑ

Στην πόλη του Αρη, τα σύννεφα τρέχουν στον ουρανό, πάνω από το ψηλό καμπαναριό της εκκλησίας των Ταξιαρχών, και στριμώχνονται πίσω από τον Ταΰγετο. Ενώνονται, χωρίζουν, σπάνε σε μικρότερα ίχνη του αέρα που φυσά στις ψηλές κορφές. Στη μικρή πλατεία της Αρεόπολης, όμως, τα φύλλα δεν σαλεύουν. Περιδιαβαίνουμε τα πεζοδρομημένα σοκάκια του πιο δημοφιλούς από τους 67 παραδοσιακούς οικισμούς της Μέσα Μάνης και κοιτάζουμε ψηλά, παρατηρώντας την αρχιτεκτονική που μας περιβάλλει. Δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμα, αλλά είμαστε γοητευμένοι από κάτι ακόμα πιο ισχυρό: την ιστορικότητα αυτού του τόπου.

Η ιστορία έχει πολλά να πει γι' αυτό το μέρος. Οχι μόνο για την Αρεόπολη αλλά και για όλη τη Μάνη. Με παρελθόν ανήσυχο, με την τέχνη του πολέμου σε πρώτη μοίρα -κατάλοιπο των Λακεδαιμονίων-, η Μάνη πάντα έκανε το δικό της! Πέρασε αλώβητη τη Φραγκοκρατία (για 16 μόλις χρόνια), ενώ και η Τουρκοκρατία την άφησε… παγερά αδιάφορη, καθώς όποια απόπειρα εισβολής δεν αποκρουόταν τελικά αποδεικνυόταν ασύμφορη. Τα προεπαναστατικά χρόνια βρήκαν τη Μάνη σε μια ιδιότυπη συνθήκη αυτονομίας, αποτελώντας έτσι έναν ασφαλή τόπο για τους κατατρεγμένους Ελληνες που αναζητούσαν καταφύγιο. Και όπως ήταν φυσικό, ο ξεσηκωμός του 1821 ξεκίνησε στη Μάνη, εδώ, στην Αρεόπολη. Μία εβδομάδα πριν από την υπόλοιπη Ελλάδα!

Η Αρεόπολη (ή, για τους παλαιότερους, Τσίμοβα) θα μπορούσε να συναγωνιστεί τη Μονεμβασιά σε ομορφιά. Το πρωί λιάζεται νωχελικά στις πλακόστρωτες πλατείες της. Το βράδυ ζωντανεύει, καθώς οι επισκέπτες της πλημμυρίζουν τα σοκάκια, αναζητώντας μια καλύτερη γωνία για να τραβήξουν τις αναμνηστικές φωτογραφίες των διακοπών τους, λίγο πριν καθίσουν κάπου για φαγητό. Χάνουμε την αίσθηση του χρόνου, σαν να έχουμε πάθει jet lag από την αλλαγή στην «ώρα της Μάνης». Αργότερα, η νύχτα θα μας καλέσει για ένα ποτό σε κάποιο από τα γραφικά μπαράκια. Και έπειτα, γυρνώντας, θα βυθιστούμε στη σιγή και θα κρυφακούσουμε τους σκοτεινούς πύργους που θα ψιθυρίζουν ιστορίες από παλιά...

H Αρεόπολη ξέρει τι ζητάει ο τουρισμός - αυτός είναι ο ένας λόγος που πολλοί την προτιμούν. Ο άλλος είναι η στρατηγική της θέση, που την καθιστά κατάλληλο ορμητήριο προς τα χωριά και τις παραλίες της Μάνης. Επίσης, διαθέτει σε ακτίνα βολής έναν αξιόλογο πλούτο μνημείων και αξιοθέατων. Το δικό μας ορμητήριο όμως βρίσκεται αρκετά χιλιόμετρα νοτιότερα, σε ένα χωριό που απλώνεται γύρω από έναν κλειστό όρμο, στον ονομαστό Γερολιμένα.

Παίρνοντας το δρόμο προς το Νότο, περνάμε από πάμπολλες διασταυρώσεις. Κάποια στιγμή κάνουμε μια μικρή παράκαμψη προς τον Μέζαπο. Απέναντι από το χωριό αντικρίζουμε τη χερσόνησο Τηγάνι, όπου βρίσκεται το βυζαντινό κάστρο της Μαΐνης, το αρχαιότερο της Μάνης. Μαζί με το κάστρο της Ωριάς, στο κοντινό οροπέδιο, φύλαγε την περιοχή. Σήμερα, η ερήμωση εξαιτίας της αδιαφορίας των αρμόδιων υπηρεσιών κρατάει κρυμμένα τα θαυμαστά μυστικά του κάστρου κάτω από τα βάτα που έχουν φυτρώσει. Ξαναπαίρνουμε το δρόμο για νότια και καθ' οδόν συναντάμε την Κοίτα, την «πολυπυργού», αρχοντοχώρι που συγκλονιζόταν από τις αντεκδικήσεις και τους γδικιωμούς μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Εκεί κοντά, δυτικά, στην περιοχή που αποκαλείται Κατωπάγκι, βρίσκεται και το Σταυρί με τους αναπαλαιωμένους πύργους του (μόνο 4 - 5 σπίτια απομένουν ρημαγμένα), αλλά και η Κιππούλα με το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής (11ος - 12ος αι.) και το οροπέδιο της Ανω Πούλας (της αρχαίας Ιππολας).

Κάποτε φτάνουμε και στον Γερολιμένα. Παρόλο που είναι ένα από τα «καινούργια» χωριά της Μάνης (άρχισε να σχηματίζεται πριν από 135 χρόνια), είναι από τα πιο γραφικά. Τα σπίτια του φτάνουν μέχρι την ακροθαλασσιά. Πίσω από τη μικρή παραλία που σχηματίζεται στη μασχάλη του όρμου, μια συστάδα δέντρων μάς προσφέρει λίγη σκιά. Παραδίπλα, τα γκαρσόνια από τα κοντινά εστιατόρια πηγαινοέρχονται βιαστικά κουβαλώντας στους δίσκους τους εκλεκτούς ψαρομεζέδες. Παίρνουμε μια ανάσα...

ΕΡΗΜΟΙ ΠΥΡΓΟΙ

«Τσάμπα καίει η λάμπα! Αυτό λέω όταν βλέπω τα φώτα του δρόμου αναμμένα το χειμώνα», παραπονιέται ο παπα-Γιώργης από τη Νόμια, βάζοντας λίγη μπίρα στο ποτήρι του. «Ερήμωσε ο τόπος μας. Νέος κανείς. Η Μάνη ζει από τις συντάξεις των Μανιατών, που γυρίζουν εδώ μετά από χρόνια στις πόλεις». Καλλιεργημένος και οξύνους, ο παπα-Γιώργης αφήνει την αγάπη για την ιστορία του τόπου του να ξεχειλίσει. «Αν δεν δεις τη θάλασσα, δεν μπορείς να ξέρεις την ιστορία ενός τόπου, γιατί στη στεριά τα ίχνη σβήνουν. Αν θέλετε να δείτε αρχαία, να πάτε στην Καινίπολη. Εκεί, άμα βουτήξεις στη θάλασσα, βλέπεις τη βυθισμένη πολιτεία. Βλέπεις την αρχαία ιστορία της Μάνης». Παρατηρώντας το ξάφνιασμά μας, σπεύδει να πει με μειλίχιο ύφος: «Κάποτε βούταγα κι εγώ...». Η αρχαία Καινίπολη βρίσκεται κοντά στην όμορφη παραλία Αλμυρό. Για να την επισκεφτεί κανείς, αρκεί να στρίψει δεξιά, περίπου στα μισά του δρόμου που συνδέει τον Γερολιμένα με το Ακρωτήριο Ταίναρο. Ο ίδιος δρόμος οδηγεί και στις άλλες παραλίες (Κάποι, Πέρα Κάποι, Σαρολιμένι), αλλά και στη θρυλική Βάθεια.

Χτισμένη στην κορυφή του λόφου, η Βάθεια αγναντεύει τον ορίζοντα εποπτεύοντας δρόμους και περάσματα. Η ιστορία τής επιφύλαξε μια τύχη διαφορετική από τα άλλα χωριά της Μάνης, δίνοντάς της άλλη μια ευκαιρία να ανθήσει, πριν ερημώσει και πάλι. Γύρω στο 1980, όταν ήρθε το ρεύμα στα χωριά της Μάνης και η λήθη άρχισε να μετουσιώνεται σε τουριστικό ενδιαφέρον, μια λαμπρή ιδέα, σπάνιο δείγμα ελληνικής οξυδέρκειας, έμελλε να δώσει ξανά ζωή στο μικρό, όμορφο, αλλά εγκαταλειμμένο χωριό. Ο ΕΟΤ, με ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα τουριστικής αξιοποίησης, δημιούργησε ένα πρότυπο τουριστικό συγκρότημα, διαμορφώνοντας αρκετούς πύργους της Βάθειας σε ξενώνες. Το αποτέλεσμα ήταν να τοποθετήσει ξανά -και για αρκετά χρόνια- το ασήμαντο χωριό στον τουριστικό χάρτη της Πελοποννήσου, κάνοντάς το έναν ελκυστικό προορισμό. «Τότε λειτουργούσαν 10 - 12 ξενώνες και ένα καφέ-εστιατόριο που, εκτός από τους τουρίστες, εξυπηρετούσαν όλους τους επισκέπτες που έρχονταν από τα γύρω χωριά», μας λέει ο Γιώργος Μαυροειδάκος, ο ταχυδρόμος από την Αρεόπολη.

Σήμερα οι ξενώνες της Βάθειας είναι δυστυχώς κλειστοί. Προσπαθούμε να ταξιδέψουμε νοερά στην αρχή του 19ου αιώνα, όταν αυτό το χωριό γνώρισε τη μεγαλύτερή του άνθηση, με περίπου 300 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνταν με την καλλιέργεια δημητριακών και ελιάς, την κτηνοτροφία, το κυνήγι αλλά και την πειρατεία. Τα υπέροχα σπίτια, οι πύργοι, οι όμορφες εκκλησιές και τα λιοτρίβια στέκονται ακόμη και σήμερα αγέρωχα, όμως πληγωμένα από το χρόνο και την εγκατάλειψη. Αδυνατούμε να κατανοήσουμε τι πήγε στραβά με το τουριστικό εγχείρημα του ΕΟΤ. «Το '80, ο ΕΟΤ αναζήτησε τους κληρονόμους των πύργων και των σπιτιών, προκειμένου να μισθώσει κάποια από τα κτίρια και να τα αναστηλώσει. Το πείραμα πέτυχε. Απλώς, πέρασαν τα χρόνια, έληξε η μίσθωση και δεν ανανεώθηκε. Πού να τους μαζέψει ξανά τόσους ιδιοκτήτες…» μας εξηγεί ο κύριος Γιώργος. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς στα περισσότερα χωριά της Μάνης φαίνεται πως είναι ο βασικός λόγος της θλιβερής εικόνας εγκατάλειψης που παρουσιάζουν. Κι αυτό γιατί οι Μανιάτες δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην έννοια της πατρογονικής εστίας, της έδρας του σογιού. Τόση, ώστε να επιμένουν πεισματικά να διατηρούν ακόμα και το πιο μικρό ποσοστό συνιδιοκτησίας σε έναν πύργο, το οποίο στη συνέχεια θα διαιρεθεί στους κληρονόμους της επόμενης γενιάς.

Στο μυαλό μου έρχονται τα λόγια του «Μπέη» από τη Λάγια: «Τη θυμάμαι τη Βάθεια. Ωραία ήταν. Αλλά δεν φτούρησε η προσπάθεια. Εδώ, στη Λάγια έπρεπε να το είχαν κάνει, που παρακαλάει». Ωστόσο, σήμερα, η επανάληψη του πειράματος της Βάθειας φαντάζει αδύνατη. Οχι μόνο επειδή δεν φαίνεται να υπάρχει σχετική πολιτική βούληση, ώστε να αναζητηθούν οι ιδιοκτήτες και τα απαραίτητα κονδύλια, αλλά και επειδή τα περιθώρια κέρδους είναι πλέον τόσο μικρά, ώστε να μην επαρκούν για να ξεπεραστεί η εγγενής δυσπιστία των Μανιατών απέναντι σε κάθε ξένο επενδυτή. Ο κύριος Γιώργος, ο ταχυδρόμος, μας εξηγεί: «Η ανάπλαση έγινε από τον Τζαννετάκη, που έχει ρίζες στη Μάνη. Γι' αυτό προχώρησε. Ομως το χωριό έπρεπε να είχε απαλλοτριωθεί. Μόνο έτσι θα είχε εξασφαλιστεί η επιβίωσή του. Σήμερα μένουν εδώ 10 - 15 κάτοικοι. Και το καλοκαίρι, ζήτημα είναι να κατοικούνται 20 σπίτια».

ΣΤΟ ΤΑΙΝΑΡΟ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΣΑΓΓΙΑ

«Είναι κάτι σαν φυσικός νόμος, οι λαοί να κατεβαίνουν προς το Νότο». Τα λόγια του παπα-Γιώργη στριφογυρίζουν στη σκέψη μου καθώς πλησιάζουμε στο ακρωτήριο Ταίναρο. Εκεί, στο νοτιότερο άκρο της ηπειρωτικής Ελλάδας, στη Μεταπέα Ακρα των Δωριέων, οι αρχαίοι επέλεξαν να στήσουν το πιο σημαντικό από τα ιερά της πε-ριοχής. Ο αέρας σπρώχνει με δύναμη την πόρτα του αυτοκινήτου καθώς προσπαθούμε να βγούμε. Φοράμε τα σακίδια στην πλάτη και κατηφορίζουμε προς το ερειπωμένο εκκλησάκι του Ασώματου. Εδώ βρισκόταν κάποτε το ιερό του θεού Ποσειδώνα, από το οποίο ελάχιστοι λίθοι είναι σήμερα στη θέση τους.

Ομως, δεν είναι αυτό το αξιοθέατο που ήρθαμε να δούμε, ούτε τα ρωμαϊκά ψηφιδωτά που μένουν εκτεθειμένα εκεί κοντά, θύματα και αυτά της αδιαφορίας της πολιτείας. Ακολουθώντας ένα βατό μονοπάτι, φτάνουμε στον διατηρητέο φάρο του Κάβο Ματαπά. Χτισμένος το 1882 από τους Γάλλους και ανακαινισμένος μόλις φέτος με τη συνδρομή των εφοπλιστών Λασκαρίδη και Κωνσταντακόπουλου, ο φάρος ατενίζει την Κρήτη, πέρα από την ανοιχτή θάλασσα. Δυστυχώς, το εσωτερικό του δεν είναι επισκέψιμο, εκτός και αν διαθέτετε ειδική έγγραφη άδεια από την Υπηρεσία Φάρων. Βέβαια, οι φήμες κάνουν λόγο για δημιουργία ενός υποτυπώδους αναψυκτηρίου προσεχώς.

Τα έρημα χωριά της Μάνης έχουν μια όψη σκυθρωπή. Γι' αυτό, αν θέλετε να πάρετε μικρή γεύση από ένα ζωντανό μανιάτικο χωριό, μια επίσκεψη στη Λάγια είναι τουλάχιστον επιβεβλημένη. Αφενός, γιατί είναι ένας από τους λιγοστούς οικισμούς που διατηρούν κάποιον αειθαλή πληθυσμό στα αριστοτεχνικά χτισμένα πέτρινα σπίτια και στις πυργοκατοικίες. Αφετέρου γιατί, πηγαίνοντας στο «καφενείο των κυνηγών», ίσως να έχετε την τύχη να συναντήσετε τον «Μπέη» και να τον πείσετε να σας αφηγηθεί ιστορίες από τα παλιά. Η γνωριμία μας με τον 82χρονο ιδιοκτήτη του καφενείου ήταν απολαυστική. Πνευματώδης και απόλυτα διαυγής, μας μίλησε για την ιστορία του χωριού του, που «ερήμωσε από τον εμφύλιο». Μας είπε για τα παιδικά του χρόνια, δείχνοντάς μας φωτογραφίες από το δημοτικό -ένα από τα τέσσερα που λειτουργούσαν τότε στο χωριό, το οποίο έκλεισε το 1938- και μας «σύστησε» τους τότε συμμαθητές του, οι περισσότεροι από τους οποίους εξελίχθηκαν σε αυτό που λέμε «σπουδαίοι άντρες».

«Ο λόγος που πρόκοψαν οι περισσότεροι Μανιάτες -γιατροί, δικηγόροι, στρατιωτικοί, πολιτικοί, πανεπιστημιακοί- ήταν η φτώχεια. Τότε δεν υπήρχαν πλούτη για να στεριώσουν εδώ και έφευγαν να σπουδάσουν κάτι. Ετσι, σιγά-σιγά ερήμωσε ο τόπος και άδειασαν τα χωριά». Συζητήσαμε για το σήμερα και παραπονέθηκε για την έλλειψη υποδομών, για το κακό οδικό δίκτυο, για το πανάκριβο νερό - 150 ευρώ το βυτίο. Με καυστικό χιούμορ σατίρισε τους πολιτικούς που στρέφουν την πλάτη τους στα προβλήματα της Μάνης: «Εμείς θέλουμε βΟΥλευτές και όχι βΟλευτές». Ιδιαίτερα αναφέρθηκε στην αυστηρότητα της 5ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων που, ενώ επιβάλλει περιορισμούς, δεν κάνει τίποτα για να αναδείξει τα μνημεία του τόπου. «Θα έπρεπε όλη η Μάνη να είναι ένα μουσείο. Να πληρώνουν είσοδο για να μπουν και να τη δουν».

Στην ανατολική πλευρά του Ταΰγετου -που εδώ ονομάζεται Σαγγιάς- στριμώχνονται τα προσηλιακά χωριά κοντά στη θάλασσα. Αγιος Κυπριανός, Κοκκάλα, Σολοτέρι και έπειτα το πανέμορφο Νύφι, σκαρφαλωμένο στην πλαγιά, πνιγμένο στη βλάστηση, σαν να προσπαθεί να κρύψει στο πράσινο τους κουρασμένους πύργους του. Οδηγούμε αναζητώντας τις μικρές παραλίες, για τις οποίες τόσα έχουμε ακούσει, μέχρι το Φλωμοχώρι και τον Κότρωνα. Επειτα αφήνουμε πίσω μας τις αμμουδερές ακτές, καθώς ο δρόμος μάς τραβάει και πάλι δυτικά, περνώντας από εκεί που ξεκινήσαμε, από την Αρεόπολη των Μαυρομιχάληδων, μέχρι το Λιμένι, το Καραβοστάσι, το Οίτυλο και το χορταριασμένο κάστρο της Κελεφάς.

Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, από τα χρόνια του Παλαιολόγου μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, οι Μανιάτες εμφανίζονται στα μάτια φίλων και εχθρών ως ανυπότακτοι, που δεν διστάζουν να εδραιώσουν και να λύσουν συμμαχίες για το συμφέρον του τόπου τους. Πραγματικά, από τις ιστορίες που μας αφηγούνται με υπερηφάνεια οι ντόπιοι, φαίνεται πως είναι πάγια τακτική τους να αφήνουν τους πρόσκαιρους κατακτητές να χτίσουν κάστρα και αμέσως μετά να τα καταλαμβάνουν και να τα κρατούν δικά τους. «Αυτό συνέβη με αρκετά κάστρα και οχυρά της Μάνης, όπως το Κάστρο της Κελεφάς, κοντά στο Οίτυλο. Χτίστηκε από τους Τούρκους, αλλά μόλις τελείωσε, οι Μανιάτες συμμάχησαν με τους Βενετούς και το κατέλαβαν», μας λέει ο εκδότης Γιώργος Δημακόγιαννης από την Αρεόπολη. Περιδιαβαίνουμε το χορταριασμένο κάστρο και η συζήτηση εστιάζεται στην ψυχή της Μάνης. Οταν τον ρωτάμε «τι είναι ο Μανιάτης;» εκείνος χαμογελά και μας απαντά με μια στροφή του Κωστή Παλαμά: «Να κι οι Μανιάτες! Κι είν' όπως οι βράχοι τους: σουβλεροί κι ολόρθοι - κι ολόγυμνοι κι απάτητοι και ξεμοναχιασμένοι».

Στο δρόμο της επιστροφής, το τοπίο αρχίζει να αλλάζει. Από το κάστρο του Πασσαβά μέχρι το Γύθειο, έχουμε την αίσθηση ότι οι όγκοι των βουνών γλυκαίνουν. Αφήνοντας πίσω μας τη Μάνη, προσπαθούμε να βάλουμε σε τάξη όλες τις εικόνες και τις λέξεις που μαζέψαμε σε αυτό το ταξίδι. Αναρωτιόμαστε πώς είναι δυνατόν να τα περιγράψουμε όλα, με τον τρόπο των Μανιατών, λακωνικά. Μα δεν γίνεται...

Το οδοιπορικό μας πραγματοποιήθηκε με το Fiat Sedici 4x4 1.600cc, το οποίο αποδείχτηκε ιδανικό σε όλους τους δρόμους που συναντήσαμε.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Τετάρτη 24 Μαρτίου 2010

Κομμαγηνή: Το Μυστήριο Μαυσωλείο του Αντίοχου

Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος
Πριν από σαράντα επτά χρόνια μια ελληνική εφημερίδα αναφέρθηκε για πρώτη φορά στο ξεχασμένο Βασίλειο της Κομμαγηνής.
Αφορμή στάθηκε οι αρχαιολογικές επισημάνσεις της εποχής για το τεράστιο μαυσωλείο του βασιλιά Αντίοχου του Α΄ του επονομαζόμενου ‘Θεού’.

Το Μαυσωλείο

Το δημοσίευμα έχει τον τίτλο: ‘Ελληνικό Μαυσωλείο στα βάθη της Ασίας’ και γράφει διευκρινιστικά:
«Στην κορυφή του Νεμρούτ Ντάγκ, επάνω στον Αντίταυρο, στα Ν.Α. της Τουρκίας, βρίσκεται ένα παράξενο μνημείο, σε ύψος 2.500 μέτρων.
Για πρώτη φορά το ανακάλυψε μια μικτή αρχαιολογική αποστολή γερμανοτουρκική, το 1882. Είναι περίεργο, ωστόσο πως από τότε, ως σήμερα, δεν έγινε δυνατόν να ερευνηθεί το εσωτερικό του. Είναι το μαυσωλείο του Αντιόχου Α΄ , του βασιλέως της Κομμαγηνής, ενός μικροσκοπικού βασιλείου, που δεν είχε πολύχρονη ζωή, και που απλώς στάθηκε, η τελευταία ηχώ της μεγάλης περιπέτειας του Αλέξανδρου στην Ασία.
» Πρόκειται για ένα μνημείο εκπληκτικό, που θυμίζει πολύ και ανάλογα έργα περσικά, αλλά και αιγυπτιακά μαζί. Η ομοιότητά του, εξ άλλου, με τα αιγυπτιακά μνημεία παραξένεψε τους πρώτους ερευνητές, που ακόμη δεν είχαν προσέξει πως ό, τι μνημειακό κατασκευάστηκε στην Ανατολή, μιμήθηκε πολύ τα έργα της Αιγύπτου.
Στην Περσέπολη, τα μνημεία του Αρταξέρξη και του Δαρείου, σκαλισμένα πάνω στο βράχο, θυμίζουν απόλυτα τους ναούς της κοιλάδας του Νείλου.
Στο Νεμρούτ Ντάγκ, τα κολοσσιαία αγάλματα που στήθηκαν πάνω στο μνημείο του Αντιόχου του Α΄, μοιάζουν πολύ με τους κολοσσούς των ναών των Θηβών».

Η ονομασία Κομμαγηνή

Ερευνώντας διάφορες πηγές σχετικά με την ονομασία του βασιλείου αυτού διαπιστώσαμε πως η ονομασία εκπορεύεται από τις λέξεις κόμμα-γένος που σημαίνει τμήμα ή μέρος μιας μεγαλύτερης γενιάς (γένος). Σε ένα τουρκικό κείμενο αναφέρεται πως είναι από τις λέξεις Κομμούν και Γένες, που τις αναφέρει ως ελληνικές λέξεις. Το μικρό κρατίδιο προήλθε μετά την αποσύνθεση της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών (γνωστή ως ελληνο-συριακό βασίλειο) το 162 π.Χ.
Άλλοι ιστορικοί λέγουν πως υπάρχει η ονομασία Kummuhu στα κείμενα των Ασσυρίων, που είναι σχετική με την Κομμαγηνή,.
Πρώτος βασιλιάς της Κομμαγηνής ήταν ο πρώην σατράπης (διοικητής) της όταν έπαψε να βρίσκεται υπό της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών.
Με τη διάλυση της ελληνο-συριακής αυτοκρατορίας ανακήρυξε την Κομμαγηνή ανεξάρτητη με πρωτεύουσα τη Σαμόσατα (που είχε κτίσει παλαιότερα ο Σάμης στις όχθες του Ευφράτη-σημερινή πόλη Σάμσατ της Τουρκίας). Στο βασίλειό του ενσωματώθηκαν ελληνικοί και περσικοί πληθυσμοί της περιοχής.

Η ίδρυση του βασιλείου

Ο Πτολεμαῖος σύμφωνα με επιγραφή που βρέθηκε στον τύμβο του όρους Νεμρούτ ήταν απόγονος του βασιλιά Δαρείου του Α΄ της Περσίας. Τον διαδέχτηκε ο γιος του ο Σάμης ο Β΄ ο επονομαζόμενος ‘Θεοσεβής Δικαίος’. Από την μετέπειτα βασιλεία του Μιθριδάτη του Α΄του Καλλίνικου (100 έως 69 π.Χ.) η Κομμαγηνή απέβαλλε το περσικό παρελθόν της, αφού κυριάρχησε σε όλα τα επίπεδα ο ελληνικός πολιτισμός. Καθιερώθηκε ως επίσημη γλώσσα του κράτους η ελληνική.
Ο Μιθριδάτης νυμφεύθηκε την πριγκίπισσα του ελληνοσυριακού βασιλείου Λαοδίκη Ζ΄ την Θεά και ο γιος τους ο Αντίοχος ο Α΄ ο ‘Θεός της Κομμαγηνής’ ανέλαβε το βασίλειο το 70 π.χ, μέχρι το θάνατό του, το 38 π.Χ.Φώτο: Οι λίθινες αυτές κεφαλές έχουν ύψος 3 μέτρα!

Τεράστια μεγέθη

Οι αρχαιολόγοι έχουν εντυπωσιαστεί από το μαυσωλείο του, το οποίο έχει περίμετρο 30 μέτρα και βρίθει επιγραφών.
Η επιλογή του τόπου για την ανέγερσή του, έγινε από τον ίδιο το βασιλιά, με σκοπό να το κάνει μνημείο τόπο περισυλλογής και προσκυνήματος για το λαό του. Στους πρόποδες του όρους αυτού ο πατέρας του Μιθριδάτης ίδρυσε την πόλη Αρσεμεία.
Σύμφωνα με τις επιγραφές ο ίδιος ο Αντίοχος ήταν υπερήφανος για την καταγωγή του αφού δήλωνε πως ήταν απόγονος του Αλέξανδρου και του Δαρείου!
Στο ανατολικό ανάχωμα του μνημείου υπάρχει ένας βωμός, ενώ στην κορυφή του έργου είχαν στηθεί 25 κολοσσιαία αγάλματα στα οποία μόνο τα κεφάλια ήταν δουλεμένα με περισσή λεπτομέρεια. Σε αυτά ξεχωρίζουμε τον ίδιο τον Αντίοχο και γύρω από αυτόν το θεό Ήλιο, τον Απόλλωνα των Ελλήνων, ο Μίδας των Περσών, η Φορτούνα, η θεά της γονιμότητας, ο Άχουρα Μάλδα, ο πατέρας των θεών, προσωποποίηση του Διός, ο Ηρακλής κ.ά.
Σήμερα τα λίθινα κεφάλια βρίσκονται σκορπισμένα στον περίγυρο του τύμβου. Είναι τεράστια, πάνω από τρία μέτρα το καθένα, και εντυπωσιάζουν τους επισκέπτες.
Η ματαιοδοξία του Αντίοχου με την ανέγερση του μνημείου αυτού είναι φανερή, αφού ανακήρυξε τον εαυτό του εκπρόσωπο των θεών επί της γης! Θεοποίησε, μάλιστα, τον εαυτό του πριν πεθάνει και προσδιόρισε κάθε λατρευτική λεπτομέρεια γύρω από τον τάφο του.
«Πίστευα πάντοτε ότι η ευσέβεια είναι το σπουδαιότερο αγαθό κι αυτό δίνει την πιο γλυκιά χαρά στους θνητούς» γράφει σε μια επιγραφή στο μνημείο του.
Θεωρείται πως από σεισμό έπεσαν τα τεράστια αγάλματα του μνημείου που έφταναν τα 15 μέτρα ύψος.
Οι αρχαιοκάπηλοι, βέβαια, ανά τους αιώνες ,που ψάχνουν μανιωδώς για έναν ποθητό θησαυρό, σήκωσαν όλα τα λατρευτικά σκεύη που ήταν φτιαγμένα από πολύτιμο μέταλλο.
Δεν κατάφεραν όμως να πλησιάσουν στο εσωτερικό του μνημείου, ώστε να λεηλατήσουν το εσωτερικό του. Οι πέτρινοι όγκοι είναι ασήκωτοι και σε αυτά τα απομακρυσμένα μέρη, προς το παρόν τουλάχιστον, είναι αδύνατη η χρησιμοποίηση σύγχρονων μηχανικών μέσων. Κάποια προσπάθεια που έγινε παλαιότερα δεν έφερε αποτέλεσμα γιατί κύλησαν επικίνδυνα τα πιο πάνω πετρώματα.
Σε μια επιγραφή φαίνεται να γράφει ο Αντίοχος:
«Συνέλαβα το σχέδιο να υψώσω κοντά στους ουράνιους θρόνους και σε θεμέλια απροσπέλαστα και απρόσβλητα από τον καιρό αυτό το ‘οροθέσιον’ μνημείο αφιερωμένο τους θεούς όπου το σώμα μου, αφού γεράσει θα κοιμηθεί τον αιώνιο ύπνο, αποχωρισμένο από την ευλαβή ψυχή μου, που θα πετάξει προς τα ουράνια βασίλεια του Διός-Άχουρα Μάγδα».
Ενώ σε μία άλλη θα σημειώσει:
«Εγώ ο Αντίοχος, έστησα αυτό το μνημείο για να δοξάσω τον εαυτό μου και τους θεούς μου».
Χαρακτηριστική είναι μια άλλη επιγραφή που βρίσκεται όπως ανεβαίνει κανείς προς την είσοδο του τύμβου:
«Αυτός είναι ο δρόμος προς το ιερό. Εκείνοι που έχουν κακές προθέσεις πρέπει να φύγουν αμέσως».
Μέχρι σήμερα δεν έχουν μπει οι αρχαιολόγοι μέσα στον τύμβο. Ίσως να περιμένουν να τολμήσουν πρώτοι οι αρχαιοκάπηλοι!
Έτσι όμως, θα μπορέσουμε να μάθουμε το μυστήριο του τύμβου του αρχαίου βασιλιά;

Επισημάνσεις :
Γνωστός αρχαίος συγγραφέας που γεννήθηκε στη Σαμόσατα της Κομμαγηνής, είναι ο Λουκιανός, ο πρώτος στον κόσμο συγγραφέας του διαστήματος. Έχουμε αναφέρει παλαιότερα, δες για το ταξίδι του: Λουκιανός
Είναι επίσης η πόλη που γεννήθηκε ο Παύλος ο Σαμοσάτης ο τρίτος ηγέτης των Ελκασιτών, αιρετικών Εβραίων μια έκφραση, της ‘ύπαρξης των γνωστικών’, που αναφέρεται και από τον Ιώσηφο.
EXEDOROS

Δευτέρα 22 Μαρτίου 2010

Τεχνητό τείχος 23.000 ετών στο σπήλαιο της Θεόπετρας




Ένα σημαντικό αρχαιολογικό επίτευγμα έχει σημειωθεί στο προϊστορικό σπήλαιο της Θεόπετρας στη Θεσσαλία, όπου τα τελευταία 25 έτη διενεργούνται συστηματικές ανασκαφές υπό τη διεύθυνση της Δρος Ν. Κυπαρίσση – Αποστολίκα, Προϊσταμένης της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού.

Την είσοδο του σπηλαίου φράσσει κατά τα 2/3 ένα τεχνητό τείχος (λιθοσωρός). Με τη μέθοδο της Οπτικής Φωταύγειας, η ηλικία του λιθοσωρού υπολογίστηκε στα 23.000 έτη, γεγονός που πιστοποιεί το έργο του λιθοσωρού ως το αρχαιότερο μέχρι σήμερα γνωστό τεχνικό έργο στον Ελλαδικό χώρο και πιθανόν παγκοσμίως.

Η ηλικία του λιθοσωρού συμπίπτει απόλυτα με την ψυχρότερη περίοδο της τελευταίας παγετώδους εποχής, γεγονός που υποδηλώνει ότι το έργο κατασκευάστηκε από τους παλαιολιθικούς οικιστές του σπηλαίου για να προστατευθούν από το τότε δριμύ ψύχος.

Η χρονολόγηση πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο Αρχαιομετρίας του κέντρου «Δημόκριτος» από την ερευνητική ομάδα των Ν. Ζαχαριά, επίκουρο καθηγητή του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και του Δρ. Ι. Μπασιάκου, διευθυντή ερευνών του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος».

ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ

Δευτέρα 15 Μαρτίου 2010

Εντοπίστηκαν οι αρχαιότερες μαύρες τρύπες στο σύμπαν

Η ηλικία τους φτάνει τα 13 δισ. έτη

Μια διεθνής ομάδα αστρονόμων κατάφερε να «δει» τις πιο αρχέγονες μαύρες τρύπες που έχουν ποτέ εντοπιστεί στο σύμπαν, η «ηλικία» των οποίων εκτιμάται σε 13 δισεκατομμύρια χρόνια.

Οι επιστήμονες μπόρεσαν να ανακαλύψουν αρχέγονα κβάζαρ, δηλαδή τους πυρήνες πολύ πρώιμων γαλαξιών που περιέχουν ενεργές μαύρες τρύπες, οι οποίες περιβάλλονται από λαμπερούς δίσκους (μεγέθους όσο όλο το ηλιακό μας σύστημα!) περιστρεφόμενης ύλης, η οποία «απορροφάται» σπειροειδώς προς το κέντρο της μαύρης τρύπας.
Τέτοιοι δίσκοι είναι ανάμεσα στα πιο φωτεινά αντικείμενα στο σύμπαν, με συνέπεια να είναι δυνατό, παρά την τεράστια απόσταση στον χώρο και τον χρόνο, οι αστρονόμοι να μελετήσουν με σχετική λεπτομέρεια τις φυσικές ιδιότητές τους.
Το φως των κβάζαρ-μαύρων τρυπών που ανακαλύφθηκαν, χρειάστηκε περίπου 13 δισ. χρόνια για να φτάσει στον πλανήτη μας, με άλλα λόγια βλέπουμε αυτές τις μαύρες τρύπες όπως ήσαν γύρω στο ένα δισεκατομμύριο χρόνια μετά το αρχικό «Μπιγκ Μπανγκ» της δημιουργίας.
Η ανακάλυψη, υπό τον Λινούα Ζιάνγκ του αμερικανικού πανεπιστημίου της Αριζόνα, με τη συμμετοχή ερευνητών των γερμανικών Ινστιτούτων Αστρονομίας και Εξωπλανητικής Φυσικής Μαξ Πλανκ, συνιστά την πρώτη φορά που παρατηρήθηκε ένα τόσο μακρινό και αρχαίο κβάζαρ, ουσιαστικά δηλαδή μια μαύρη τρύπα στο αρχικό στάδιο της εξέλιξής της.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το διαστημικό τηλεσκόπιο «Σπίτσερ» της NASA για να παρατηρήσουν υπέρυθρο φως από τα υπερβολικά μακρινά κβάζαρ, τα οποία δεν περιβάλλονταν από τεράστια νέφη ύλης, όπως οι πιο σύγχρονες μαύρες τρύπες. Το πολύ πρώιμο σύμπαν δεν περιείχε καθόλου σκόνη, συνεπώς τα πρώτα άστρα και γαλαξίες δεν περιείχαν σκόνη.
Ήσαν πολύ καυτά και ακτινοβολούσαν έντονα, όμως δεν περιείχαν σωματίδια σκόνης.
Με «φωτιά χωρίς καπνό» τα παρομοίασαν οι αστρονόμοι, που πρώτοι έκαναν την ανακάλυψη.
Οι επιστήμονες, κάνοντας υπολογισμούς, συμπέραναν ότι υπάρχει σχέση αναλογίας ανάμεσα στην μάζα (το μέγεθος) της κεντρικής μαύρης τρύπας ενός κβάζαρ και της ύλης (σκόνης) που την περιβάλλει, πράγμα που δείχνει μια εξελικτική διαδικασία: η μαύρη τρύπα διογκώνεται γρήγορα «ρουφώντας» τη γύρω ύλη της και, παράλληλα, όλο και περισσότερη καυτή σκόνη παράγεται διαχρονικά.
Η εργασία των αστρονόμων θα παρουσιαστεί αυτή την εβδομάδα στο περιοδικό “Nature”.

ΕΝΕΤ

Τετάρτη 10 Μαρτίου 2010

Ζώα υπό εξαφάνιση: Κόκκινο Ελάφι

Επιβιώνει 12 εκατομμύρια χρόνια, κινδυνεύει τώρα...
Κάποτε ζούσε σε όλη σχεδόν την Eυρώπη και την Ασία. Κατάφερε να επιβιώσει όταν άλλα είδη εξαφανίζονταν. Σήμερα, λόγω των πυρκαγιών, της αποψίλωσης των δασών και της παράνομης θήρας, κινδυνεύει

Της ΒΑΣΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

ΤΟ ΧΑΪΔΕΥΤΙΚΟ ΤΟΥ: Δον Ζουάν.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: Κινδυνεύον.
ΕΧΟΥΝ ΑΠΟΜΕΙΝΕΙ: Στη Ν. Ζηλανδία, όπως και στην Αυστραλία, έχουν απομείνει μόνο δύο μικρά κοπάδια. Στη Σαρδηνία υπολογίζονται σε 300 άτομα και 160 στο Κασμίρ - και αυτά υπό αυστηρό καθεστώς προστασίας. Στην Ελλάδα, πάλι, ο ακριβής αριθμός τους είναι άγνωστος: πριν από περίπου 15 χρόνια εξαφανίστηκε ολόκληρος ο πληθυσμός της χερσονήσου της Σιθωνίας, ενώ ο αντίστοιχος της Πάρνηθας μάχεται -παρά την ανεξέλεγκτη λαθροθηρία και την πυρκαγιά του 2007- για την επιβίωσή του. Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, ο σημερινός αριθμός τους υπολογίζεται μεταξύ 300 και 500 ζώων.
ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣ: 10 - 13 χρόνια στη φύση, 20 χρόνια σε αιχμαλωσία.
ΑΠΕΙΛΕΣ: Η λαθροθηρία, η υπερβόσκηση από αγελαία ζώα, οι δασικές φωτιές αλλά και η γενετική του αλλοίωση από τον υβριδισμό του με άλλα υποείδη ελαφιών.
ΕΝΑΣ ΑΚΟΜΗ ΛΟΓΟΣ ΝΑ ΣΩΘΕΙ: Με τα πρώτα ίχνη ζωής του να καταγράφονται εδώ και 12 εκατ. χρόνια, κατάφερε να επιβιώσει όταν πολλά άλλα ζώα δεν μπόρεσαν. Το γεγονός ότι βρίσκεται στη βάση της τροφικής αλυσίδας, καθιστά καθοριστικό το ρόλο του στη διαμόρφωση, διατήρηση και εξέλιξη των οικοσυστημάτων.

Η κυριότερη πατρίδα του ελαφιού είναι οι μύθοι, τα παραμύθια και οι συμβολισμοί που του έχει δώσει ο άνθρωπος. Ωστόσο, από τη θεά Αρτεμη που τα είχε σύμβολό της, μέχρι τον Αγιο Βασίλη, που τα επέλεξε για να σέρνουν το έλκηθρό του, πολλά έχουν αλλάξει. Ο άλλοτε ισχυρός δεσμός του ανθρώπου με το πανέμορφο αυτό ζώο κινδυνεύει σήμερα να χαθεί. Αιτία δεν είναι άλλη από την απειλητική ανθρώπινη παρουσία, που οδηγεί το κόκκινο ελάφι -ένα από τα τρία είδη που συναντώνται στην Ελλάδα- στο να δίνει σήμερα τον πιο κρίσιμο αγώνα για την επιβίωσή του.

Κάτοικος των περισσότερων χωρών της Ευρώπης, των βουνών του Καυκάσου, της Μικράς Ασίας, της δυτικής και κεντρικής Ασίας και μοναδικός άποικος του είδους του μέχρι τα τέλη του 1990 στις χώρες της Αφρικής (Μαρόκο, Τυνησία, Αλγερία), έχει καταλήξει να εκτρέφεται σήμερα σε φάρμες (Ν. Ζηλανδία, Αργεντινή, Κίνα, Αυστραλία, Αμερική κ.ά.). Και αυτό εξαιτίας της νοστιμιάς και της υψηλής διατροφικής αξίας του κρέατός του, που είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες. Αυτός όμως δεν είναι και ο μοναδικός λόγος για τον οποίο κινδυνεύει. Τα κέρατά του στολίζουν, εν είδει διακόσμησης, πολλά σαλόνια ή χρησιμοποιούνται για την παρασκευή φαρμάκων (κυρίως ολιστικών).

Το μεγαλύτερο μη οικόσιτο θηλαστικό

Το κόκκινο ελάφι, από τα μεγαλύτερα του είδους σε μέγεθος, προτιμά τα δάση το χειμώνα, ενώ το καλοκαίρι επιλέγει μεγαλύτερο υψόμετρο όπου η τροφή αφθονεί. Είναι μηρυκαστικό (τρέφεται με κλαδιά και φύλλα δέντρων όσο και με διάφορες πόες) και σε κάθε οπλή έχει τον ίδιο αριθμό δακτύλων, όπως οι καμήλες, οι κατσίκες και τα βοοειδή. Το αρσενικό φτάνει τα 2,30 μ. σε μήκος, τα 240 κιλά σε βάρος και το 1,05 - 1,20 μ. σε ύψος, ενώ το θηλυκό δεν ξεπερνά τα 2,10 μ., με μέγιστο βάρος τα 170 κιλά. Το αρσενικό δεν θεωρείται ιδιαίτερα πιστό, μια και σε κάθε ενήλικο αναλογούν 8 - 10 θηλυκά - εξ ου και ο χαρακτηρισμός Δον Ζουάν ή Σουλτάνος, που του αποδίδεται!

Η απόλυτη στιγμή εγρήγορσής του, νωρίς την αυγή ή το δειλινό, συμπίπτει με την «ώρα μουγκρίσματος» - που είναι και το κάλεσμα για τη συγκέντρωση του εκάστοτε χαρεμιού. Με την ίδια κραυγή, αλλά και πραγματοποιώντας παράλληλους βηματισμούς, εκφοβίζει τους αντιπάλους του, διεκδικώντας το δικαίωμα στην αναπαραγωγή, η οποία αρχίζει κάθε Αύγουστο και σταματάει το χειμώνα. Το κάθε αρσενικό οριοθετεί μια περιοχή ως δική του επικράτεια και αρχίζει το επίμονο φλερτ. Μετά από τουλάχιστον 12 ερωτικές επαφές, η ελαφίνα μένει έγκυος και κυοφορεί για περίπου 8 - 9 μήνες. Γεννάει συνήθως ένα μωρό με άσπρες βούλες, τις οποίες χάνει μόλις μεγαλώσει. Το μικρό ενσωματώνεται στο κοπάδι δύο εβδομάδες μετά τη γέννησή του, απογαλακτίζεται ύστερα από δύο μήνες ενώ μένει κοντά στη μητέρα του για περίπου έναν χρόνο.

Η γρηγοράδα του κόκκινου ελαφιού, η ευλυγισία, η χάρη και η ομορφιά του, το υγρό του βλέμμα, σε συνδυασμό με μια ήρεμη δύναμη που αποπνέει, προκαλούν το θαυμασμό του ανθρώπου. Που συνεχίζει, πάραυτα, να το κυνηγά...

ΔΥΟ - ΤΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΟΥ ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ

Σε όλο τον κόσμο υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 45 είδη ελαφιών, ένα εκ των οποίων είναι το κόκκινο ελάφι ή «έλαφος η ευγενής» (Cervus elaphus).
Το τρίχωμά του αντί να είναι κόκκινο, όπως θα περίμενε κανείς, είναι καφεκόκκινο το καλοκαίρι και γκρίζο το χειμώνα.
Μόνο τα αρσενικά έχουν κέρατα, τα οποία δημιουργούνται την άνοιξη (αναπτύσσονται καθημερινά έως 2,5 εκ.) και απορρίπτονται, κάθε χρόνο, στο τέλος του χειμώνα. Είναι οστέινα και προστατεύονται από ένα μαλακό αγγειώδες δέρμα γνωστό και ως βελούδο.
Είναι κοινωνικό ζώο και ζει σε αγέλες, άλλες για τα αρσενικά και άλλες για τα θηλυκά. Τα αρσενικά, όταν ξεκουράζονται ή τρώνε, τοποθετούν φρουρούς για να προφυλαχθούν από πιθανές επιθέσεις.
Μετά το ζευγάρωμα οι θηλυκές σχηματίζουν αγέλες των 50 ατόμων αλλά και «νηπιαγωγεία» για τα νεογέννητα.
Εχθροί του είναι οι λύκοι, η καφέ αρκούδα και περιστασιακά ο ευρασιατικός λύγκας, τα αγριογούρουνα και τα σκυλιά.
Εχει απεικονιστεί από τον άνθρωπο σε ευρωπαϊκά σπήλαια (ανώτερη Παλαιολιθική εποχή), σε σπήλαια της Σιβηρίας (Νεολιθική εποχή) και στη Σκωτία.
Στην Ελλάδα η παρουσία του χρονολογείται από τους ιστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα.

KAΘΗΜΕΡΙΝΗ

Τρίτη 9 Μαρτίου 2010

Πλούσια ευρήματα στη βασιλική Νεκρόπολη της Αιανής Κοζάνη

Σπάνια ευρήματα, μεταξύ των οποίων αρχιτεκτονικά κατάλοιπα τάφων, χειροποίητα αγγεία, «τσαλακωμένες» φιάλες, πήλινα ειδώλια και επιτύμβιες στήλες, έφερε στο φως αρχαιολογική σκαπάνη στη βασιλική Νεκρόπολη, στη θέση Λειβάδια της Αιανής Κοζάνης.
«Η γη της Αιανής είναι ανεξάντλητη και κάθε χρόνο μάς αποκαλύπτει μοναδικά και σπάνια ευρήματα», εξήγησε η προϊσταμένη της αρμόδιας για την ανασκαφή Λ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Γεωργία Καραμήτρου - Μεντεσίδη.
Οι αρχαιολόγοι της Λ’ ΕΠΚΑ εντόπισαν 25 ταφές της αρχαϊκής και κλασικής εποχής, όλες διαταραγμένες, αλλά με σημαντικά ευρήματα στο εσωτερικό τους. Σ’ αυτά συγκαταλέγονται πήλινο ειδώλιο με πόδια, που δε σώζονται ακέραια, και ερυθρό χρώμα στο στήθος και τα χείλη και παραπέμπει σε παράσταση επιτόκου.
Επίσης, χυτή χάλκινη δεξιά παλάμη, που αποτελούσε λαβή υδρίας (560-555 π.Χ.), καθώς και μαρμάρινη μικρή παλάμη αριστερού χεριού (δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ.), που ανήκει σε άγαλμα μικρού κούρου.
Πολύ σημαντικά ευρήματα αποτελούν και οι «τσαλακωμένες» φιάλες με οπή στο κέντρο του πυθμένα, τοπικού εργαστηρίου της Αιανής. Οι φιάλες ανήκουν σ’ ένα σύνολο περισσότερων των 100 δειγμάτων, που εντοπίστηκαν κατά το παρελθόν σ’ όλη τη Νεκρόπολη. Ωστόσο, οι πέντε της φετινής ανασκαφικής έρευνας εντοπίστηκαν στα αδιατάρακτα στρώματα, εκεί όπου αρχικά πετάχτηκαν. Οι φιάλες αυτές χρησιμοποιούνταν για τον εναγισμό, δηλαδή την προσφορά κρασιού, ή νερού, στους νεκρούς και στη συνέχεια καταστρέφονταν, ώστε να μην ξαναχρησιμοποιηθούν.
Ενδιαφέρον προκαλεί και ο εντοπισμός αρχιτεκτονικών καταλοίπων, κυρίως σφονδύλων δωρικών κιόνων, στον χώρο όπου βρίσκονται οι λακκοειδείς τάφοι. Τα συγκεκριμένα ευρήματα καταδεικνύουν τη χρήση μνημειακών ταφικών οικοδομημάτων και από πολίτες χαμηλότερων κοινωνικών τάξεων.
Εξάλλου, εντοπίστηκε επιτύμβια στήλη με εγχάρακτο το όνομα «Κλεταγόρη», η τέταρτη που ανακαλύπτεται στον χώρο της Νεκρόπολης.
Τέλος, κατά την ανασκαφή εντοπίστηκαν τέσσερις τάφοι της ύστερης εποχής χαλκού, κτερισμένοι με χειροποίητα αγγεία τοπικού εργαστηρίου, με αμαυρόχρωμη διακόσμηση (διακόσμηση, που φέρει θαμπή βαφή) και μεγάλο αριθμό μυκηναϊκών ευρημάτων στο εσωτερικό τους, που αποδεικνύουν κάποιας μορφής εγκαταστάσεις Μυκηναίων στην περιοχή.
Η προϊσταμένη της Λ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Γεωργία Καραμήτρου - Μεντεσίδη, θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα της ανασκαφής στη Νεκρόπολη της Αιανής την Πέμπτη, κατά την 23η Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη, που γίνει στο κτίριο της παλιάς φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ.
www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ - ΜΠΕ

Πέμπτη 4 Μαρτίου 2010

Γεω-θαύματα

Απαιτήθηκαν χιλιάδες χρόνια για να δημιουργηθούν. Πολύ πριν εμφανιστεί ο άνθρωπος, η φύση σμίλευε με υπομονή τα «γλυπτά» της, γράφοντας την ιστορία της με πέτρα. Στους αιώνες που ακολούθησαν κάποια γεωλογικά μας μνημεία ενέπνευσαν μέχρι και τη μυθολογία. Αλλα εξίσου μοναδικά μαγνητίζουν επιστήμονες από όλο τον κόσμο, καθώς θεωρούνται παγκόσμιου ερευνητικού ενδιαφέροντος.

Σκιάδι: Το γιγάντιο πέτρινο μανιτάρι στην Κίμωλο, που σμιλεύτηκε από τον άνεμο Σκιάδι: Το γιγάντιο πέτρινο μανιτάρι στην Κίμωλο, που σμιλεύτηκε από τον άνεμο Τα πιο τυχερά, σήμερα, προστατεύονται ως διατηρητέα φυσικά μνημεία. Οσα όμως ατύχησαν, είτε λεηλατήθηκαν είτε -ακόμη χειρότερα- έγιναν χωματερές.

Περίπτωση γεωλογικού μνημείου που «εκτελούσε» παράλληλα και χρέη χωματερής, ο καθρέφτης της Αρκίτσας στο ρήγμα της Αταλάντης. «Το ρήγμα-φόβητρο για την Αθήνα», όπως το αποκαλεί ο Ευθύμης Λέκκας, καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά, όπως προσθέτει, και «ρήγμα αξιοθέατο». Ο κ. Λέκκας επισημαίνει πως «το ρήγμα της Αταλάντης είναι ένα από τα πιο γνωστά ρήγματα στον ελλαδικό χώρο. Η μέχρι τώρα πεποίθηση ότι ενεργοποιείται κάθε 100 χρόνια αποτελούσε μόνιμο άγχος για τους κατοίκους του λεκανοπεδίου. Πρόσφατες έρευνες απέδειξαν ότι το ρήγμα της Αταλάντης ενεργοποιείται κάθε 1.000 χρόνια, άρα οι κάτοικοι της πρωτεύουσας μπορούν να ησυχάσουν προς το παρόν. Τουλάχιστον ως προς τον συγκεκριμένο κίνδυνο». Ανεξάρτητα από τον κίνδυνο που εμπεριέχει, «το ρήγμα της Αταλάντης δεν παύει να αποτελεί ένα σπάνιο αξιοθέατο-γεώτοπο, δίπλα ακριβώς στην εθνική οδό, με τις κατοπτρικές επιφάνειες πραγματικά να γυαλίζουν από την τριβή που υπέστησαν από τις αλλεπάλληλες σεισμικές δραστηριοποιήσεις». Στη βάση όμως του ρήγματος, όπου διεξάγονται έρευνες από Ελληνες και ξένους επιστήμονες για περισσότερα από 40 χρόνια, λειτουργούσε τον τελευταίο καιρό και χωματερή. Ηδη έχει ξεκινήσει καμπάνια και συλλογή υπογραφών για τη διάσωσή του καθώς και προσπάθεια να χαρακτηριστεί ως διατηρητέο μνημείο παγκόσμιας γεωλογικής κληρονομιάς.

Στον αντίποδα της αδιαφορίας, το διεθνούς φήμης απολιθωμένο δάσος της Μυτιλήνης, το οποίο έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο της φύσης και δέχεται χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο. Ωστόσο, ένα άλλο απολιθωμένο δάσος, ίσως λιγότερο γνωστό, αυτό της Κερασιάς στην Εύβοια, φαίνεται πως άντεξε για περισσότερα από 20 εκατομμύρια χρόνια μόνο για να... διακοσμεί σήμερα σαλόνια σπιτιών. Μεγάλο μέρος των φυτικών απολιθωμάτων της ευρύτερης περιοχής, όπως οι απολιθωμένοι κορμοί, έχει λεηλατηθεί. Αρκετοί ντόπιοι προσπαθούν να το προστατέψουν. Από τα γύρω χωριά δίνουν σκόπιμα λάθος οδηγίες για το πού είναι. Σε πολλές περιπτώσεις λένε πως δεν υπάρχει τίποτα να δεις καθώς το «έχουν σηκώσει ολόκληρο». Επίσης, υπάρχουν και παραπλανητικές ταμπέλες στον δρόμο. Εκτός από τα φυτικά απολιθώματα, στην περιοχή απαντούν πολλά απολιθώματα θηλαστικών που έζησαν εκατομμύρια χρόνια πριν. Μεγάλο μέρος των ευρημάτων σώζεται στο Μουσείο Απολιθωμάτων της Κερασιάς. Ο Γιώργος Θεοδώρου, καθηγητής Παλαιοντολογίας και επιστημονικός υπεύθυνος του μουσείου μιλάει για τους προϊστορικούς θησαυρούς. «Κρυμμένοι βαθιά μέσα στο υπέδαφος της Ελλάδας δεν υπάρχουν μόνο αρχαιολογικοί θησαυροί. Η ελληνική γη κρύβει στα σπλάχνα της μοναδικούς πολύτιμους παλαιοντολογικούς θησαυρούς, άγνωστους στο ευρύ κοινό. Οι θησαυροί αυτοί συχνά χάνονται για πάντα λόγω της αδυναμίας πραγματοποίησης παλαιοντολογικών ανασκαφών ή αν έλθουν για λίγο στο φως, θα παραμείνουν στο μεγαλύτερο ποσοστό ξανά θαμμένοι στις αποθήκες μουσείων. Οι πληροφορίες δεν υπάρχουν σε κάποιο αρχαίο κείμενο, αλλά στο θαυμαστό αρχείο της φύσης. Το αρχείο αυτό μπορούμε να παρομοιάσουμε με ένα βιβλίο, σελίδες του οποίου είναι τα διάφορα γεωλογικά στρώματα, και λέξεις του τα ζωικά ή φυτικά λείψανα που είχαν εγκλωβιστεί σ' αυτά κατά το παρελθόν, σε μια μακρινή εποχή, κατά την οποία δεν είχε ακόμη εμφανιστεί ο άνθρωπος».

Αρκετά πριν από τον άνθρωπο, ο άνεμος σμίλευε την πέτρα. Η περίπτωση του γιγάντιου πέτρινου μανιταριού στην Κίμωλο, το περίφημο Σκιάδι. Ο Κωνσταντίνος Κυριακόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Ηφαιστειολογίας και Πετρολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, εξηγεί πώς δημιουργήθηκε. «Η εντυπωσιακή αυτή μορφή είναι αποτέλεσμα της ηφαιστειακής δραστηριότητας που για εκατομμύρια χρόνια διαμορφώνει τον χώρο του Αιγαίου. Πρόκειται δηλαδή για έναν ηφαιστειακό σχηματισμό που η βάση του αποτελείται από μαλακό ηφαιστειακό πέτρωμα, ενώ η κορυφή του από συμπαγή λάβα, η οποία είναι πιο σκληρή και περισσότερο ανθεκτική στον χρόνο και παραμένει άθικτη. Η αιολική διάβρωση, που οφείλεται κυρίως στη δράση του ανέμου και δευτερευόντως στις άλλες κλιματολογικές μεταβολές (θερμοκρασία, υγρασία, βροχή, πάγος), ανέλαβε την αρχιτεκτονική διακόσμησή του. Η διεργασία αυτή είναι ένα γεωλογικό φαινόμενο που ονομάζεται "απορρίνιση". Χαρακτηρίζεται ως "μοναδικό φυσικό μνημείο" σε παγκόσμια κλίμακα. Δικαίως είναι ενταγμένο στον Ατλαντα των Φυσικών Γεωλογικών Μνημείων του Αιγαίου, διότι εντυπωσιάζει και αποζημιώνει τον κάθε επισκέπτη».

Από το γιγάντιο μανιτάρι στους γιγάντιους σφαιρικούς βράχους. Το χωριό Βώλαξ στην Τήνο περιτριγυρίζεται από τεράστιους σφαιρικούς βράχους. Μύθοι θέλουν τις τεράστιες αυτές σφαιρικές πέτρες να είναι υπολείμματα από πτώση μετεωρίτη. Παλαιότερα πίστευαν πως είναι κατάλοιπα της Τιτανομαχίας. Σε κάθε περίπτωση, όπως λέει ο Γιώργος Στουρνάρας, καθηγητής Υδρογεωλογίας και Τεχνικής Γεωλογίας, «δεν είναι έργο ανθρώπου αλλά δουλειά της ίδιας της φύσης. Στον ευρύτερο χώρο των Κυκλάδων (Νάξο, Τήνο, Μύκονο, Πάρο κ.α.) υπάρχουν γρανιτικά πετρώματα τα οποία έχουν σχηματιστεί από κάποιο μάγμα στο βάθος της γης πριν από περίπου 10 εκατ. χρόνια. Στην Τήνο οι γρανίτες καλύπτουν μεγάλο μέρος του νησιού. Κυρίως την περιοχή Βόλαξ. Οι γρανιτικοί όγκοι δεσπόζουν επιβλητικά στην περιοχή, το σφαιρικό σχήμα που παρουσιάζουν οφείλεται στον μακροχρόνιο και χαρακτηριστικό συγκεντρικό τρόπο εξαλλοίωσης και διάβρωσης. Οι τεράστιες γρανιτένιες γιγαντομορφές μάς χαρίζουν με την πολυμορφία τους ένα απαράμιλλο τοπίο και προκαλούν τη φαντασία για να τους αποδώσουμε κάποια θεϊκή ή μυθική διάσταση». *

Ενας μόνο από τους εκατοντάδες γιγάντιους πέτρινους βόλους που βρίσκονται στην Τήνο. Παλαιότερα πίστευνα πως είναι κατάλοιπο της Τιτανομαχίας Ενας μόνο από τους εκατοντάδες γιγάντιους πέτρινους βόλους που βρίσκονται στην Τήνο. Παλαιότερα πίστευνα πως είναι κατάλοιπο της Τιτανομαχίας

ENET