Ζώα υπό εξαφάνιση: Κόκκινο Ελάφι

Επιβιώνει 12 εκατομμύρια χρόνια, κινδυνεύει τώρα...

Κάποτε ζούσε σε όλη σχεδόν την Eυρώπη και την Ασία. Κατάφερε να επιβιώσει όταν άλλα είδη εξαφανίζονταν. Σήμερα, λόγω των πυρκαγιών, της αποψίλωσης των δασών και της παράνομης θήρας, κινδυνεύει

Της ΒΑΣΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

ΤΟ ΧΑΪΔΕΥΤΙΚΟ ΤΟΥ: Δον Ζουάν.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: Κινδυνεύον.
ΕΧΟΥΝ ΑΠΟΜΕΙΝΕΙ: Στη Ν. Ζηλανδία, όπως και στην Αυστραλία, έχουν απομείνει μόνο δύο μικρά κοπάδια. Στη Σαρδηνία υπολογίζονται σε 300 άτομα και 160 στο Κασμίρ - και αυτά υπό αυστηρό καθεστώς προστασίας. Στην Ελλάδα, πάλι, ο ακριβής αριθμός τους είναι άγνωστος: πριν από περίπου 15 χρόνια εξαφανίστηκε ολόκληρος ο πληθυσμός της χερσονήσου της Σιθωνίας, ενώ ο αντίστοιχος της Πάρνηθας μάχεται -παρά την ανεξέλεγκτη λαθροθηρία και την πυρκαγιά του 2007- για την επιβίωσή του. Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, ο σημερινός αριθμός τους υπολογίζεται μεταξύ 300 και 500 ζώων.
ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣ: 10 - 13 χρόνια στη φύση, 20 χρόνια σε αιχμαλωσία.
ΑΠΕΙΛΕΣ: Η λαθροθηρία, η υπερβόσκηση από αγελαία ζώα, οι δασικές φωτιές αλλά και η γενετική του αλλοίωση από τον υβριδισμό του με άλλα υποείδη ελαφιών.
ΕΝΑΣ ΑΚΟΜΗ ΛΟΓΟΣ ΝΑ ΣΩΘΕΙ: Με τα πρώτα ίχνη ζωής του να καταγράφονται εδώ και 12 εκατ. χρόνια, κατάφερε να επιβιώσει όταν πολλά άλλα ζώα δεν μπόρεσαν. Το γεγονός ότι βρίσκεται στη βάση της τροφικής αλυσίδας, καθιστά καθοριστικό το ρόλο του στη διαμόρφωση, διατήρηση και εξέλιξη των οικοσυστημάτων.

Η κυριότερη πατρίδα του ελαφιού είναι οι μύθοι, τα παραμύθια και οι συμβολισμοί που του έχει δώσει ο άνθρωπος. Ωστόσο, από τη θεά Αρτεμη που τα είχε σύμβολό της, μέχρι τον Αγιο Βασίλη, που τα επέλεξε για να σέρνουν το έλκηθρό του, πολλά έχουν αλλάξει. Ο άλλοτε ισχυρός δεσμός του ανθρώπου με το πανέμορφο αυτό ζώο κινδυνεύει σήμερα να χαθεί. Αιτία δεν είναι άλλη από την απειλητική ανθρώπινη παρουσία, που οδηγεί το κόκκινο ελάφι -ένα από τα τρία είδη που συναντώνται στην Ελλάδα- στο να δίνει σήμερα τον πιο κρίσιμο αγώνα για την επιβίωσή του.

Κάτοικος των περισσότερων χωρών της Ευρώπης, των βουνών του Καυκάσου, της Μικράς Ασίας, της δυτικής και κεντρικής Ασίας και μοναδικός άποικος του είδους του μέχρι τα τέλη του 1990 στις χώρες της Αφρικής (Μαρόκο, Τυνησία, Αλγερία), έχει καταλήξει να εκτρέφεται σήμερα σε φάρμες (Ν. Ζηλανδία, Αργεντινή, Κίνα, Αυστραλία, Αμερική κ.ά.). Και αυτό εξαιτίας της νοστιμιάς και της υψηλής διατροφικής αξίας του κρέατός του, που είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες. Αυτός όμως δεν είναι και ο μοναδικός λόγος για τον οποίο κινδυνεύει. Τα κέρατά του στολίζουν, εν είδει διακόσμησης, πολλά σαλόνια ή χρησιμοποιούνται για την παρασκευή φαρμάκων (κυρίως ολιστικών).

Το μεγαλύτερο μη οικόσιτο θηλαστικό

Το κόκκινο ελάφι, από τα μεγαλύτερα του είδους σε μέγεθος, προτιμά τα δάση το χειμώνα, ενώ το καλοκαίρι επιλέγει μεγαλύτερο υψόμετρο όπου η τροφή αφθονεί. Είναι μηρυκαστικό (τρέφεται με κλαδιά και φύλλα δέντρων όσο και με διάφορες πόες) και σε κάθε οπλή έχει τον ίδιο αριθμό δακτύλων, όπως οι καμήλες, οι κατσίκες και τα βοοειδή. Το αρσενικό φτάνει τα 2,30 μ. σε μήκος, τα 240 κιλά σε βάρος και το 1,05 - 1,20 μ. σε ύψος, ενώ το θηλυκό δεν ξεπερνά τα 2,10 μ., με μέγιστο βάρος τα 170 κιλά. Το αρσενικό δεν θεωρείται ιδιαίτερα πιστό, μια και σε κάθε ενήλικο αναλογούν 8 - 10 θηλυκά - εξ ου και ο χαρακτηρισμός Δον Ζουάν ή Σουλτάνος, που του αποδίδεται!

Η απόλυτη στιγμή εγρήγορσής του, νωρίς την αυγή ή το δειλινό, συμπίπτει με την «ώρα μουγκρίσματος» - που είναι και το κάλεσμα για τη συγκέντρωση του εκάστοτε χαρεμιού. Με την ίδια κραυγή, αλλά και πραγματοποιώντας παράλληλους βηματισμούς, εκφοβίζει τους αντιπάλους του, διεκδικώντας το δικαίωμα στην αναπαραγωγή, η οποία αρχίζει κάθε Αύγουστο και σταματάει το χειμώνα. Το κάθε αρσενικό οριοθετεί μια περιοχή ως δική του επικράτεια και αρχίζει το επίμονο φλερτ. Μετά από τουλάχιστον 12 ερωτικές επαφές, η ελαφίνα μένει έγκυος και κυοφορεί για περίπου 8 - 9 μήνες. Γεννάει συνήθως ένα μωρό με άσπρες βούλες, τις οποίες χάνει μόλις μεγαλώσει. Το μικρό ενσωματώνεται στο κοπάδι δύο εβδομάδες μετά τη γέννησή του, απογαλακτίζεται ύστερα από δύο μήνες ενώ μένει κοντά στη μητέρα του για περίπου έναν χρόνο.

Η γρηγοράδα του κόκκινου ελαφιού, η ευλυγισία, η χάρη και η ομορφιά του, το υγρό του βλέμμα, σε συνδυασμό με μια ήρεμη δύναμη που αποπνέει, προκαλούν το θαυμασμό του ανθρώπου. Που συνεχίζει, πάραυτα, να το κυνηγά...

ΔΥΟ - ΤΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΟΥ ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ

• Σε όλο τον κόσμο υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 45 είδη ελαφιών, ένα εκ των οποίων είναι το κόκκινο ελάφι ή «έλαφος η ευγενής» (Cervus elaphus).
• Το τρίχωμά του αντί να είναι κόκκινο, όπως θα περίμενε κανείς, είναι καφεκόκκινο το καλοκαίρι και γκρίζο το χειμώνα.
• Μόνο τα αρσενικά έχουν κέρατα, τα οποία δημιουργούνται την άνοιξη (αναπτύσσονται καθημερινά έως 2,5 εκ.) και απορρίπτονται, κάθε χρόνο, στο τέλος του χειμώνα. Είναι οστέινα και προστατεύονται από ένα μαλακό αγγειώδες δέρμα γνωστό και ως βελούδο.
• Είναι κοινωνικό ζώο και ζει σε αγέλες, άλλες για τα αρσενικά και άλλες για τα θηλυκά. Τα αρσενικά, όταν ξεκουράζονται ή τρώνε, τοποθετούν φρουρούς για να προφυλαχθούν από πιθανές επιθέσεις.
• Μετά το ζευγάρωμα οι θηλυκές σχηματίζουν αγέλες των 50 ατόμων αλλά και «νηπιαγωγεία» για τα νεογέννητα.
• Εχθροί του είναι οι λύκοι, η καφέ αρκούδα και περιστασιακά ο ευρασιατικός λύγκας, τα αγριογούρουνα και τα σκυλιά.
• Εχει απεικονιστεί από τον άνθρωπο σε ευρωπαϊκά σπήλαια (ανώτερη Παλαιολιθική εποχή), σε σπήλαια της Σιβηρίας (Νεολιθική εποχή) και στη Σκωτία.
• Στην Ελλάδα η παρουσία του χρονολογείται από τους ιστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα.

KAΘΗΜΕΡΙΝΗ