Παρασκευή 23 Απριλίου 2010

Μοναστήρια Λούσιου: Στα καταφύγια των ψυχών

Κάτω από ιστορικά χωριά, όπως η Στεμνίτσα και η Δημητσάνα, στέκει το «Αγιον Ορος της Πελοποννήσου»

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΘΑΛΕΙΑ ΑΡΓΕΙΤΗ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΩΣΤΑΡΑΣ

H χαράδρα του Λούσιου ποταμού είναι ένας τόπος απαράμιλλης ομορφιάς. Οργιώδης βλάστηση καλύπτει τις απότομες πλαγιές του, ενώ ο ίδιος ο ποταμός κατεβαίνει με τα αφρισμένα νερά του μέσα από θεαματικά περάσματα, για να ενωθεί με τον Αλφειό κοντά στην Καρύταινα.

Ποταμός μυθικός αφού εδώ λουζόταν ο Δίας -εξ ου και το όνομα, που βγαίνει από το ρήμα «λούζω»- αλλά και ποταμός που έδινε ζωή στη Δημητσάνα όταν κινούσε τους ενενήντα υδρόμυλούς της, αλέθοντας δημητριακά και βοηθώντας στην επεξεργασία του δέρματος. Εδώ, μέσα στη φύση των μόλις 26 χλμ. της χαράδρας, που προκαλεί δέος όλο το χρόνο, ο άνθρωπος από την αρχαιότητα έχτισε κατοικίες, ιερά, μονοπάτια και γεφύρια. Σήμερα, αιώνες μετά, οι λιγοστοί μοναχοί συνεχίζουν το έργο τους κρατώντας ζωντανά τα θρησκευτικά μνημεία του Λούσιου, μερικά από τα σημαντικότερα της ελληνικής ιστορίας.

ΜΟΝΗ ΑΙΜΥΑΛΩΝ

Ακολουθώντας το δρόμο που ενώνει τη Δημητσάνα με τη Στεμνίτσα, μετά το πολύ ενδιαφέρον Μουσείο Υδροκίνησης και στα 4 χιλιόμετρα θα συναντήσουμε τη Μονή της Παναγίας των Αιμυαλών. Βρίσκεται χτισμένη στη βάση ενός κάθετου βράχου, μέσα στα κυπαρίσσια και πάνω από τη μικρή χαράδρα του χειμάρρου Ζυγοβιστιανόρεμα. Ο Πύργος της Μονής, που σχηματίζει ένα Τ, κάποτε ήταν αμυντικός με πολεμίστρες, ενώ τώρα έχει μετατραπεί σε ξενώνα.

Η Μονή Αιμυαλών είναι ένα μικρό μοναστήρι που ιδρύθηκε στα τέλη του 16ου - αρχές του 17ου αιώνα από τα αδέλφια ιερομόναχο Γρηγόριο και μοναχή Ευπραξία Κοντογιάννη. Λόγω της ύπαρξης σπηλαίων και ερειπίων ενός ναού λίγο πιο πάνω, λέγεται ότι εδώ υπήρξαν ασκητές και πριν από την ίδρυση της μονής.

Η ονομασία της ίσως προήλθε από τους Αιμυαλούς της Αλαγονίας και επειδή ακούγεται σαν «ομαλός», κάποια στιγμή το μοναστήρι ήταν γνωστό σαν Μονή Ομαλών ή Ομυαλών. Και αυτή η μονή, όπως και άλλες, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συνέχιση της ελληνικής γλώσσας και παράδοσης στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Επίσης, έχει συνδεθεί με το γεγονός ότι εδώ έπεσαν έξι από τους Κολοκοτρωναίους όταν τους έστησαν καρτέρι οι Τούρκοι, ενώ ο Θεόδωρος κατάφερε να σωθεί. Οταν το 1834 διαλύθηκαν πολλές μονές, όπως η Φιλοσόφου και η Προδρόμου, η Μονή Αιμυαλών φιλοξένησε 18 ιερομόναχους και μοναχούς.

Το 19ο αιώνα παρήκμασε και έχασε όλα τα κτήματά της εκτός από τον περίφημο αμπελώνα της. Τώρα, μετόχι πια της Μονής Προδρόμου, στέκει γαλήνια με τον μικρό νοικοκυρεμένο κήπο της περιμένοντας τους επισκέπτες, που δεν είναι λίγοι. Εντύπωση προκαλεί η στοά που οδηγεί στο εσωτερικό της. Τα ασβεστωμένα σκαλοπάτια ακολουθούν τον σκαμμένο βράχο προς το όμορφο καθολικό της με το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο και τις φθαρμένες τοιχογραφίες του 17ου αιώνα, έργα των φημισμένων ζωγράφων Δημητρίου και Γεωργίου Μόσχου. Ο μοναχός θα μας φιλέψει λουκούμι και παγωμένο νερό από την πηγή. Η θέα από το μικρό ξύλινο μπαλκόνι και η ησυχία που επικρατεί σίγουρα γαληνεύουν και την πιο ανήσυχη ψυχή.

ΜΟΝΗ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Ο δρόμος για Στεμνίτσα, ύστερα από τη Μονή Αιμυαλών, κατηφορίζει προς το χωριό Ελληνικό και την περίφημη Μονή Αγίου Ιωάννη Προδρόμου, που ανήκει στη Μητρόπολη Γόρτυνος και Μεγαλουπόλεως. Οι στροφές αλλεπάλληλες κόβουν τους πρόποδες του Μαινάλου. Αφήνοντας το αυτοκίνητο, πρέπει να περπατήσουμε μέσα στην πυκνή βλάστηση για να αντικρίσουμε με δέος τη μονή να κρέμεται από πάνω μας, κυριολεκτικά εντοιχισμένη στον γυμνό βράχο που υψώνεται 200 μ. πάνω από το Λούσιο. Τα ξύλινα μπαλκόνια της ξεπροβάλλουν από τους φθαρμένους βράχους, ενώ το τετραώροφο κτίσμα μοιάζει με φωλιά.

Για το πότε ιδρύθηκε δεν συμφωνούν όλοι. Ισως ήταν το 1545, αλλά έγγραφο της μονής, όπου καταγράφεται η περιουσία της το 1828, λέει ότι είχε ιδρυθεί 700 χρόνια πριν. Γεγονός είναι ότι το 1834 διαλύθηκε και ιερά σκεύη, ευαγγέλια, βιβλία και το Λείψανο του Αγίου Αθανασίου, αρχιεπισκόπου Χριστιανουπόλεως, χάθηκαν. Οι μοναχοί, ωστόσο, κατάφεραν να σώσουν έγγραφα που χρονολογούνται από το 1616 ώς το 1831. Στο Σπήλαιο-Καθολικό της σημερινής μονής μαζεύονταν για να εξομολογούνται και να κοινωνούν, τις Κυριακές και τις γιορτές, όλοι οι μοναχοί και οι ασκητές που βρίσκονταν στα σπήλαια των απρόσιτων βράχων του Λούσιου. Το Καθολικό χρησίμευε σαν πρώτος ναός, ύστερα χτίστηκε ο κυρίως και αργότερα άρχισαν να φτιάχνονται τα κελιά.

Το μοναστήρι συνέβαλε στη διατήρηση της Ορθοδοξίας και το Κρυφό Σχολειό του στη διάσωση της ελληνικής γλώσσας. Λειτούργησε σαν νοσοκομείο σε περίοδο πολέμου, ενώ το 1779 κατάφερε να σωθεί από την πολιορκία των Αλβανών όταν εδώ είχαν βρει καταφύγιο πολλά γυναικόπαιδα. Μάρτυρας της πολιορκίας η βαριά πύλη που είναι διάτρητη από τα βόλια των Αλβανών. Αξίζει να ειπωθεί ότι στα δύσκολα χρόνια του Αγώνα του '21, ο ηγούμενος της μονής μετέφερε τη νύχτα βοήθεια στους αγωνιστές, με αποτέλεσμα να βγει μύθος ότι εδώ υπήρχε κάποιο φάντασμα. Τέλος, από το 1976 ώς το 1982 λειτούργησε Σχολή για ιερείς και μοναχούς. Περνώντας τον κήπο της μονής, θα μπούμε στον ευρύχωρο περίβολο. Στο τραπέζι οι μοναχοί μάς έχουν αφήσει λίγες ελίτσες για να τονωθούμε. Θα ανέβουμε τα απότομα σκαλιά, για να φτάσουμε στα κελιά που φιλοξενούν εκείνους που θέλουν να μείνουν εδώ για να προσευχηθούν. Στο μπαλκόνι ένας δίσκος με ελληνικούς καφέδες περιμένει τους επισκέπτες. Θα ξαποστάσουμε απολαμβάνοντας τη θέα πάνω από τη χαράδρα. Απέναντι φαίνεται η Μονή Φιλοσόφου, μια ανθρώπινη πινελιά μέσα στο μεγαλείο της φύσης. Πριν φύγουμε, θα θαυμάσουμε τις τοιχογραφίες της Κρητικής Σχολής, έργα του 16ου αιώνα, θα επισκεφτούμε τον παλαιό ναό του Αγίου Αθανασίου, που είναι εργαστήρι αγιογραφίας, και το κρανιοφυλάκιο όπου φυλάσσονται τα κρανία εκείνων που αφιέρωσαν τη ζωή τους στον Θεό. Θα φάμε το απαραίτητο λουκούμι και θα ξεκινήσουμε για την κοντινή Μονή Φιλοσόφου.

ΜΟΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ

Πολλοί είναι εκείνοι που πάνε από το ένα μοναστήρι στο άλλο ακολουθώντας το σημαδεμένο μονοπάτι που κατεβαίνει προς την κοίτη του ποταμού, περνά από ένα ξύλινο γεφύρι και ξανανεβαίνει ενώνοντας την Προδρόμου και τη Φιλοσόφου. Πρόκειται για μια πανέμορφη διαδρομή 45 λεπτών κάτω από τα καταπράσινα δέντρα της χαράδρας. Εκείνοι που δεν θέλουν να περπατήσουν μπορούν να πάνε με το αυτοκίνητο, περνώντας τη στενή γέφυρα που ενώνει τις όχθες του ποταμού.

Ετσι, ύστερα από 9 χιλιόμετρα (11 από τη Δημητσάνα) θα βρεθούμε στην πιο διάσημη μονή της περιοχής και μία από τις παλαιότερες της Ελλάδας, τη φημισμένη «Αρχόντισσα του Φαραγγιού». Αποτελείται από δύο κτιριακά συγκροτήματα. Το παλιό πάει πίσω στο 963 - 967, ενώ το νέο χτίστηκε το 1691. Το όνομά της το πήρε από τον αρχιγραμματέα του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά, τον Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο, γνωστό ως Φιλόσοφο. Αφού για πολλά χρόνια ήταν μόνη της στην περιοχή, έπαιξε σημαντικό ρόλο στον εκχριστιανισμό των Σλάβων που ζούσαν εδώ.

Επίσης, υπήρξε σχολή για ιερείς και πατριάρχες, όπως ο Γρηγόριος ο Ε΄ και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός. Τέλος, η παλαιά μονή είναι γνωστή και σαν Κρυφό Σχολειό, αφού φιλοξένησε το σχολείο που θα βρούμε ακολουθώντας το απότομο μονοπάτι που ξεκινά κάτω από τη Μονή. 800 μέτρα κατηφορικά και κακοτράχαλα θα μας φέρουν σε μια σπηλιά μήκους 130 μέτρων και πλάτους 0,50 - 8 μ., που μοιάζει με τείχος γεμάτο πολεμίστρες, ξεχωρίζοντας με δυσκολία από την πέτρα. Ενας σκοτεινός διάδρομος οδηγεί στο μικρό εκκλησάκι και στο χώρο όπου κάποτε οι μοναχοί κρατούσαν την ελληνική γλώσσα και την παράδοση ζωντανές. Τα ερειπωμένα κελιά, οι βοηθητικοί χώροι χρονολογούνται από τον 15ο μέχρι το 17ο αιώνα. Η Φιλοσόφου υπήρξε πνευματικό κέντρο και το 1765 στέγασε τη Σχολή Ελληνικών Γραμμάτων, που μετέπειτα μεταφέρθηκε στη Δημητσάνα, ενώ σπουδαιότατη υπήρξε η Βιβλιοθήκη της με χειρόγραφα του 12ου αιώνα, που τώρα βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη.

Το 1691 ιδρύθηκε ο Ναός της Νέας Μονής σαν μετόχι της παλαιάς. Λόγω του μικρού αριθμού μοναχών, η Φιλοσόφου ακολούθησε τη μοίρα κι άλλων 400 μονών που διαλύθηκαν το 1834. Ως το 1990 λειτουργούσε μόνο το Καθολικό, το οποίο είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και έχει εξαιρετικές αγιογραφίες του 17ου αιώνα. Το 1990, και με χρήματα της ΕΟΚ, άρχισε η ανοικοδόμηση.

Τώρα στέκει αναστηλωμένη κάτω από τη φροντίδα του ιερομόναχου Θεοφίλου, ανοίγοντας τις πόρτες της στους χιλιάδες πιστούς που έρχονται να την επισκεφτούν από ολόκληρη την Ελλάδα, ειδικά στις 23 Αυγούστου, στην Απόδοση της Κοίμησης της Θεοτόκου, και στους πανηγυρισμούς της Γιορτής της Αγίας Αννας (9 Δεκεμβρίου) και του Αγίου Νικολάου (20 Μαΐου).

Κοντά στη Μονή Φιλοσόφου, δίπλα στο γεφύρι του Κόκορη που ενώνει τις όχθες του Λούσιου, σώζεται ακόμα το πετρόχτιστο βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα (11ος αιώνας). Καταλήγοντας και περνώντας από το χωριό Ατσίχωλος, συναντάται η γραφική Μονή Καλαμίου.

Πρόκειται για την παλαιά και καινούργια μονή, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Φωλιασμένες και οι δύο στη δεξιά όχθη του Λούσιου, μοιάζουν με εκείνες της Φιλοσόφου. Η παλαιά ίσως ιδρύθηκε το 1705 μέσα σε εγκοπή του βράχου μήκους 50 μέτρων. Πλαισιωμένη από τείχος με πολεμίστρες, μοιάζει με φρούριο. Εδωσε και εκείνη αγώνα στα χρόνια της Επανάστασης και πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ το 1826. Τώρα, αναστηλωμένη, ανήκει στη Μητρόπολη Γόρτυνος και Μεγαλουπόλεως, φιλοξενεί μοναχές και γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο.

ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ

Ακολουθώντας την εθνική οδό Κορίνθου-Τρίπολης, μέσω σήραγγας Αρτεμισίου. Στο ένα χιλιόμετρο, οι πινακίδες οδηγούν προς Βυτίνα-Δημητσάνα (215 χλμ. από Αθήνα). Η Μονή Αιμυαλών απέχει 4 χλμ. από τη Δημητσάνα, η Προδρόμου 12 χλμ., ενώ η απόσταση μεταξύ Προδρόμου και Φιλοσόφου είναι 11 χλμ. Η Μονή Καλαμίου απέχει 4 χλμ. από το χωριό Ατσίχωλος.

ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ

Στην κοντινή Δημητσάνα από όπου είναι πολύ εύκολη η πρόσβαση για το φαράγγι.
Πύργος Ξενιού
(τηλ.: 27950-31.750, www.pyrgos-xenioy.gr)
Yπέροχος πενταώροφος πέτρινος πύργος του 1850, με ψηλοτάβανα ζωγραφιστά ταβάνια, αντικέ διακόσμηση με γούστο.
Ξενώνας Καζά
(τηλ.: 27950-31.084, www.xenonaskaza.gr)
Λιτός και άνετος ξενώνας με 13 δωμάτια, κεντρικό σαλόνι με τζάκι.
Ξενοδοχείο Δημητσάνα
(τηλ.: 27950-31.518)
Ανακαινισμένο ξενοδοχείο με ξύλινη διακόσμηση και μοναδική θέα προς το φαράγγι.
Ξενώνας Καζάκου
(τηλ.: 27950-31.660, www.xenonaskazakou.gr)
Αρχοντικό του 17ου αιώνα με 5 καλαίσθητα δωμάτια διακοσμημένα σε παραδοσιακό στυλ.
Ξενώνας Κουστένη(τηλ.: 27950-31.571)
Κεντρικό, άνετο κατάλυμα μέσα στον όμορφο οικισμό.

ΠΟΥ ΝΑ ΦΑΤΕ

Παστό χοιρινό με αυγά, λουκάνικα με πράσο, αγριογούρουνο στιφάδο, κόκορα, κατσικάκι λαδορίγανη, ντόπια κρέατα στο κάρβουνο, σπιτικά μαγειρευτά, φασολάδα, τραχανά, χυλοπίτες με μυζήθρα, χειροποίητες πίτες, φρέσκα χόρτα, ντόπια τυριά αλλά και κρασιά.
• Ξεχωρίζει ο Θόλος και ο Δρυμώνας। Δοκιμάστε τα φημισμένα σιροπιαστά Γλυκά Δημητσάνας, τα γλυκά του κουταλιού και το αγνό μέλι.

KAΘΗΜΕΡΙΝΗ

Ακόμα και τα πουλιά παίρνουν διαζύγιο!

Μύθος είναι τελικά ότι τα πουλιά δημιουργούν μόνο ευτυχισμένα ζευγάρια και οικογένειες, καθώς το νέο βιβλίο μιας καναδής βιολόγου, με τον πρωτότυπο τίτλο «Ντετέκτιβ πουλιών», έρχεται να ανατρέψει αυτή την εικόνα, αποκαλύπτοντας ότι τα πουλιά, όπως οι άνθρωποι, καταφεύγουν στην…μοιχεία, παίρνουν διαζύγιο και εγκαταλείπουν τα παιδιά τους.

Το βιβλίο της Μπρίτζετ Στάτσμπερι, καθηγήτριας βιολογίας του πανεπιστημίου της Υόρκης στο Τορόντο, σύμφωνα με το πρακτορείο Ρόιτερ, καταρρίπτει τον μύθο ότι πολλά πουλιά ζευγαρώνουν εφ’ όρου ζωής.

Όπως αναφέρει, κάτι τέτοιο ισχύει μόνο για λίγα, αλλά όχι για τα περισσότερα πουλιά.

Το διαζύγιο είναι πάρα πολύ συχνό μεταξύ των πουλιών και τα περισσότερα πτηνά ζουν με ένα σύντροφο μόνο για λίγους μήνες. Όμως το ποσοστό διαζυγίων διαφέρει από πουλί σε πουλί και κυμαίνεται από 99% στα μεγάλα φλαμίνγκο μέχρι μηδέν στα περιπλανώμενα άλμπατρος.

Το βιβλίο προέκυψε μετά από 20 χρόνια ερευνών, που περιλάμβαναν ραδιο-εντοπισμό και τεστ γενετικού υλικού (DNA), καθώς επίσης πολλές βιντεοσκοπήσεις, οι οποίες, μεταξύ άλλων, έδειξαν θηλυκά πουλιά που έψαχναν νέους συντρόφους πριν εγκαταλείψουν τα μικρά τους.

«Η βασική ανακάλυψη είναι ότι τόσα πολλά πουλιά όντως χωρίζουν γι’ αυτό που οι άνθρωποι θα ονόμαζαν εγωιστικούς λόγους», δήλωσε η Καναδή βιολόγος, επισημαίνοντας ότι πολλά θηλυκά αναζητούν νέους συντρόφους με πιο ωραία χρώματα και ωραιότερη φωνή ή προκειμένου να μετακινηθούν σε περιοχές πιο ασφαλείς και με περισσότερη τροφή.

«Τα θηλυκά ψάχνουν για ένα υψηλότερης ποιότητας αρσενικό, ώστε και το παιδί τους να έχει υψηλή ποιότητα», πρόσθεσε.

Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις της, τα πιο σύντομα καλοκαίρια συχνά ωθούν τα θηλυκά να αφήνουν τις φωλιές τους πριν τα μικρά τους μεγαλώσουν, ώστε να μπορέσουν να βρουν γρήγορα νέους συντρόφους και να γεννήσουν περισσότερα αυγά. Έτσι, πολλά αρσενικά απομένουν μόνα τους για να θρέψουν τα πεινασμένα μικρά τους.

Από την άλλη, τα αρσενικά μπορούν να τριπλασιάσουν ή και να τετραπλασιάσουν την αναπαραγωγική επιτυχία τους, με το να γονιμοποιήσουν άλλα γειτονικά θηλυκά, την ίδια ώρα που οι θηλυκοί «σύντροφοί» τους φροντίζουν για τα μικρά τους.

Και σε κάθε περίπτωση, δεν μπορούν να ξέρουν, όταν το αυγό εκκολάπτεται, αν το πουλάκι που βγαίνει από μέσα, είναι δικός τους απόγονος.

Το βιβλίο “The Bird Detective” από τις εκδόσεις HarperCollins εκδόθηκε στα μέσα Απριλίου στο Καναδά και πρόκειται να εκδοθεί στο τέλος Μαΐου στις ΗΠΑ।

ΕΝΕΤ

Δευτέρα 5 Απριλίου 2010

Κωνσταντινούπολη: Αρώματα ζωής

Κείμενο:Αλέξανδρος Μασσαβέτας


Το ότι είναι μία από τις ομορφότερες, ιστορικότερες και γραφικότερες πόλεις του κόσμου δεν περίμενες να σου το πω εγώ. Φέτος, εξάλλου, που είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, θα σου το θυμίζουν συνεχώς: «Αυτήν τη χρονιά έχετε άλλον ένα λόγο να επισκεφτείτε την Πόλη...». Εγώ θα προσπαθήσω να σε περπατήσω στα μυστικά της. Να σε βοηθήσω να ξεφύγεις από τα τετριμμένα της τουριστικής βιομηχανίας. Να σου δείξω κάποια από τα πολλά άγνωστα πρόσωπά της και να σου μιλήσω για την ψυχή της.

Πάντα δυσκολεύομαι να εξηγήσω τι είναι αυτό που με κρατά στην Πόλη τα τελευταία επτά χρόνια. «Ζείτε πράγματι μέσα σε τέτοια ομορφιά;» με ρωτούσαν Αραβες συνάδελφοι, καθηλωμένοι από τα πανοράματά της, που αποτελούν το φόντο τουρκικών τηλεοπτικών σειρών οι οποίες σαρώνουν τα τελευταία χρόνια την τηλεθέαση. «Η εξωτερική ομορφιά είναι μία μόνο από τις πολλές χάρες της Πόλης», απαντούσα.

Τι είναι αυτό που τόσο μας μαγεύει εδώ; Η φαντασμαγορική τοπογραφία, τα επιβλητικά κατάλοιπα χιλιόχρονης ιστορίας, το βάρος της μνήμης τόσων αιώνων; Τίποτε από μόνο του και όλα σε συνδυασμό. Περισσότερο όμως αυτό που μας δένει με την Πόλη είναι τα πολλά της πρόσωπα. Οι γειτονιές της, που τόσο πολύ διαφέρουν, ώστε νομίζεις πως ανήκουν σε διαφορετικές πόλεις, που τις χωρίζουν χιλιάδες μίλια αλλά και πολιτισμοί. Ο πολύχρωμος και πολύβουος συρφετός των δρόμων και των αγορών της. Τα μυστικά των ξεχασμένων σοκακιών, η απρόσμενη αλλαγή στην αρχιτεκτονική και στον πληθυσμό από τον ένα δρόμο στον άλλον. Η Πόλη είναι ένα καλειδοσκόπιο εικόνων ασυνάρτητων μα γοητευτικών, μια πηγή θετικής ενέργειας στην οποία θέλεις να βυθιστείς. Η Πόλη μού λείπει, ακόμη και όταν βρίσκομαι εδώ, στο διαμέρισμα του Πέραν, στο «μικρό μας χωριό». Οι φίλοι, τα στέκια, όλα εδώ γύρω. Η γνώση ότι, όσο είμαι κλεισμένος δουλεύοντας, οι αγορές και τα χάνια είναι γεμάτα κίνηση, τα βαπόρια των αστικών συγκοινωνιών πηγαινοέρχονται Ευρώπη - Ασία και ο κόσμος σουλατσάρει στις προκυμαίες του Βοσπόρου με κάνει να θέλω να πάρω τους δρόμους. Στην Πόλη μπορείς εύκολα να ξεφύγεις. Να χαθείς σε αλλοτινούς μικρόκοσμους, λησμονώντας τα άγχη και ξεπερνώντας τους ορίζοντες της μικρής, δικής σου καθημερινότητας.

Η αγαπημένη μου διαφυγή είναι τα οθωμανικά χάνια. Φωλιάζουν στις πλαγιές του Μερτζάν (Μercan) και του Ταχτάκαλε (Tahtakale), ανάμεσα στο Μεγάλο Παζάρι (Kapalicarsi - Σκεπαστή Αγορά) και στην Αγορά Μπαχαρικών(Misir Carsisi - Αιγυπτιακή Αγορά) του Εμίνονου (Eminonu). Αλλοτε πανδοχεία για τα καραβάνια και σημεία χονδρεμπορίου, τα χάνια στεγάζουν σήμερα εργαστήρια και βιοτεχνίες. Εδώ θα βρεις αργυροχόους, μπαλωματές χαλιών, στιλβωτές και σιδεράδες, τους τελευταίους εκπροσώπους παραδοσιακών επαγγελμάτων που σβήνουν, να συναλλάσσονται όπως κάνουν εδώ και αιώνες. Αξίζει να περάσεις ώρες σε αυτά τα επιβλητικά οθωμανικά κτίρια, με τις εσωτερικές αυλές, τους σκοτεινούς διαδρόμους και τις σειρές τρουλίσκων στην οροφή. Οι εικόνες που θα καταγράψεις εκεί, σε λίγα χρόνια θα αποτελούν ανάμνηση και μόνο.

Πλησιέστερη διαφυγή μου, δέκα λεπτά περπάτημα από το σπίτι μου, το Ταρλάμπασι (Tarlabasi), η μεγαλύτερη, άλλοτε ρωμαίικη, γειτονιά του Πέραν. Σήμερα είναι αυτή με το πιο εκρηκτικό κοινωνικό κοκτέιλ, το πιο έντονο χρώμα. Κάτω από τις μπουγάδες, που στολίζουν τις κατηφοριές του σαν γιρλάντες πανηγυριού, απλώνεται ένα διαβόητο γκέτο κατοικούμενο από τους απόκληρους - τραβεστί, Τσιγγάνους, Κούρδους και Αφρικανούς μετανάστες. Μέσα στα ελληνικά σπίτια, δημιουργήματα μιας αστικής τάξης που ξεκληρίστηκε, μοιάζουν παράταιροι. Μάθαμε όμως όλοι να αγαπάμε αυτήν τη γειτονιά όπως είναι σήμερα, ξεπερνώντας τη στενοχώρια που προκαλεί η εγκατάλειψη των ελληνικών σπιτιών. Αγωνιούμε να μην πραγματοποιηθούν τα φιλόδοξα σχέδια της Μητροπολιτικής Δημαρχίας για την «ανάπλαση» της περιοχής, που φιλοδοξούν να τη μετατρέψουν σε γειτονιά με αέρα Ντουμπάι.

Φίλοι που έρχονται για λίγες ημέρες στην Πόλη με ρωτούν τι να πρωτοδούν, πού να πρωτοπάνε. Προσπέρασε, τους λέω, Τοπ Καπί, Μπλε Τζαμί και τα συναφή και ψάξε παραπέρα. Τη μαγεία της Πόλης αναζήτησέ τη στα πανοράματά της και σε μικρές χαρές που μόνο εδώ θα βρεις. Ισως εκείνη που σου αφήνει πιο έντονη την εικόνα είναι το πέρασμα ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία με ένα από τα βαπόρια της γραμμής. Από το κατάστρωμα, πίνοντας ένα ζεστό τσάι στο ποτηράκι με σχήμα τουλίπας, θα μπορέσεις να απολαύσεις τη φανταστική τοπογραφία: τις τρεις υδάτινες μάζες, Βόσπορο, Κεράτιο και Θάλασσα του Μαρμαρά, να σμίγουν, τους τρούλους και τους μιναρέδες της Παλιάς Πόλης, τον Πύργο του Λεάνδρου (Kiz Kulesi) να ορθώνεται μες στο νερό. Φρόντισε να επιστρέφεις με τη δύση, για να αντικρίσεις την Παλιά Πόλη σε ένα παρανάλωμα, τις σιλουέτες των τζαμιών της μαύρες κόντρα στη φωτιά του ουρανού.

Την Πόλη πρέπει να την περιπλανηθείς. Να γυρίσεις τις εσωστρεφείς ιστορικές γειτονιές της. Θα σε περπατούσα στο Κούμκαπι (Kumkapi), την παλιά αρμένικη και ρωμαίικη γειτονιά, με τις βιοτεχνίες παπουτσιών, τα μέγαρα της Μπελ Επόκ που μαδάνε σαν λεπρά, τους χαμάληδες και τους Αφρικανούς και Ασιάτες μετανάστες. Στο Φανάρι, στη σκιά της Μεγάλης Σχολής, με τις απότομες ανηφοριές του και τη μελαγχολία να σε μαχαιρώνει σε κάθε βήμα. Στο Μπαλατά (Balat) με τις σειρές τρίπατων σπιτιών, τις περίτειχες εκκλησίες και συναγωγές και τις θειές από τον Πόντο με τις λουλουδάτες εμπριμέ μαντίλες και φούστες που κουτσομπολεύουν με τις ώρες στα κεφαλόσκαλα.

Μην περιοριστείς όμως στην ιστορία και τη γραφικότητα. Αν και αποτελούν το γοητευτικότερο πρόσωπο της Πόλης, οι παλιές γειτονιές της δίνουν μια μερική μόνο εικόνα της. Η Κωνσταντινούπολη σήμερα είναι μια μεγαλούπολη 17 εκατομμυρίων, που προσφέρει τα πάντα σε όποιον μπορεί να πληρώσει... Αν φύγεις χωρίς να έχεις δει τις μεγαλοπρεπείς προσόψεις και τις ακριβές βιτρίνες του Νισάντασι (Nisadasi) και της Τεσβίκιε (Tesvikiye), τις αμέτρητες γκαλερί που ξεφυτρώνουν σε όλη την Πόλη, τα μουσεία μοντέρνας τέχνης, τα επιτεύγματα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής όπως η υπεραγορά Canyon και τις αριστοτεχνικές αναπλάσεις όπως το Santral Istanbul, δεν θα έχεις ολοκληρωμένη εικόνα. Και αφού τα δεις και τα ρουφήξεις όλα αυτά, θα αποδράσεις προς την περιφέρεια. Θα διασχίσεις το Βόσπορο με το πορθμείο μέχρι το στόμιο της Μαύρης Θάλασσας και θα ανεβείς μέχρι το βυζαντινό φρούριο στο Ανάντολου Χισάρι (Anadolu Hisari). Θα πάρεις το βαπόρι ώς την Πρίγκιπο (Buyukada) και θα σκαρφαλώσεις ασθμαίνοντας το λόφο του Αη Γιώργη, για να φας στο ταβερνάκι δίπλα στη μονή. Θα κατεβείς στην Αντιγόνη (Burgazada), το πιο ήσυχο από τα νησιά, να περπατήσεις μέχρι το εγκαταλελειμμένο ελληνικό νεκροταφείο στην κορυφή του λόφου, πνιγμένο στα λουλούδια την άνοιξη και με πανοραμική θέα στο Μαρμαρά και στην Πόλη. Θα περπατήσεις την προκυμαία του Βοσπόρου από το Νιχώρι (Yenikoy) ώς τα Θεραπειά (Tarabya), τυφλωμένος από την ομορφιά του στενού και μετρώντας τα πλοία που το διαβαίνουν. Και ναι, αφού τα κάνεις όλα αυτά, θα «αρρωστήσεις» κι εσύ αθεράπευτα. Το μικρόβιο της Πόλης. Και δεν θα βλέπεις την ώρα να γυρίσεις.


Η δική τους Κωνσταντινούπολη...



Ολγα Αλεξοπούλου / Ζωγράφος

ΒΟΛΤΕΣ

Η νεαρή Ελλαδίτισσα εγκαταστάθηκε στην Πόλη το 2005. «Μεγαλύτερη χαρά για μένα είναι ο περίπατος στα χωριά του Βοσπόρου. Μου αρέσει πολύ το Κουζγκουντζούκ (Kuzguncuk), πράσινο και γραφικό, γεμάτο παραδοσιακά καφενεία στον κεντρικό δρόμο. Επίσης, το Ποϊράζκιο� (Poyrazkoy), ένα μικρό ψαροχώρι με δύσκολη πρόσβαση και λίγες ψαροταβέρνες, στο βόρειο άκρο του ασιατικού Βοσπόρου. Αλλά και το να περπατάω πάνω στη Γέφυρα του Γαλατά».

ΣΤΑΣΕΙΣ

«Η γειτονιά μου, το Τζουκούρτζουμα (Cukurcuma), είναι γεμάτη γκαλερί και παλαιοπωλεία. Η γκαλερί Elipsis ειδικεύεται στη φωτογραφία και φιλοξενεί γνωστούς διεθνείς και ντόπιους καλλιτέχνες (www.elipsisgallery.com, Faikpasa Yokusu, Faikpasa Apt. 37, Τ/2122494892). Λίγο πιο πάνω στο Cihangir βρίσκεται η Daire Sanat με πιο πειραματικές εκθέσεις (Κilicali Pasa Mahallesi Simsira Sokak Santral Apt. 11/1, Τ/2122441268, www.dairesanat.com). Αλλά και στο Νισάντασι η γκαλερί 44a, κυρίως με Τούρκους καλλιτέχνες (Ahmet Fetgari Sok. 2, Τ/2122333380, www.44a.com.tr). Από τα μουσεία, πηγαίνω στο Istanbul Modern (www.istanbulmodern.org) στο Pera Muzesi (www.peramuzesi.org.tr) αλλά και στο Santral Istanbul, στον παλιό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην άκρη του Κερατίου (www.santralistanbul.com).

»Για φαγητό, το Smyrna (Akarsu Cad. 29, Cihangir) έχει ιδιαίτερη κουζίνα με ενδιαφέρουσες αναμείξεις γεύσεων. Ομως, στην Πόλη, νομίζω πρέπει πρώτα να χαρείς τις νοστιμιές του δρόμου.

Με ενθουσιάζει το πιλάφι με ρεβίθια και κοτόπουλο που ένας πλανόδιος πουλά στην άκρη της γέφυρας του Γαλατά προς το Καράκιοϊ αλλά και τα σάντουιτς με ψάρι (μπαλίκ-εκμέκ) που βρίσκεις στην άλλη πλευρά της γέφυρας στο Εμίνονου.

»Στη γωνία των δρόμων Ιστικλάλ και Μπουγούκ Παρμάκαπι, κοντά στην πλατεία Ταξίμ, θα βρείτε ένα μαγαζάκι που πουλάει χειροποίητες σοκολάτες τυλιγμένες σε ασημόχαρτο - οι καλύτερες είναι γεμιστές με φιστίκι ή αμύγδαλο. Το καλύτερο προφιτερόλ φτιάχνει το παλιό ρωμαίικο ζαχαροπλαστείο Ιnci (Ιstiklal Cad. 124/2 - Taksim, Τ/2122432412) και τις καλύτερες τούρτες η αρμένικη Patisserie Le Bon στο Τούνελ (Istiklal Cad. 463/465, Τ/2122442890, lebonpastanesi.com). Εκεί δίπλα, στην ταράτσα ενός παλιού κτιρίου, είναι το μπαρ Leb-i Derya (Kumbaraci Yokusu 57/6, Τ/2122934989, www.lebiderya.com), με τέλεια θέα το σούρουπο στην ασιατική όχθη του Βοσπόρου».

Σεβίν Τουράν / Δημοσιογράφος

ΒΟΛΤΕΣ

«Mε μαγεύει η πολυμορφία και η δυναμικότητα της Πόλης. Για πρώτη φορά εδώ συναναστράφηκα με Κούρδους, Τσιγγάνους, ελληνορθόδοξους της Αντιόχειας», λέει η Σεβίν, που κατάγεται από τα Δαρδανέλλια (Τσανάκαλε). «Αγαπώ πολύ το Πέραν, με όλο του το χαμό και τις αντιφάσεις. Με ξετρελαίνει που δίπλα από ένα μαγαζί όπου παίζεται η πιο βαριά ανατολίτικη μουσική βρίσκεις ένα trendy μπαράκι για γούστα εναλλακτικά. Για περίπατο, μου αρέσουν οι ήσυχες γειτονιές του ασιατικού Βοσπόρου, όπως το Κουζγκουντζούκ (Κuzguncuk) και το Τσενγκέλκιοϊ (Cengelkoy) αλλά και οι τσιγγάνικες γειτονιές, όπως το Ταρλάμπασι (Tarlabasi) και το Ντολάπντερε (Dolapdere)».

ΣΤΑΣΕΙΣ

«Για πρωινό τις Κυριακές, μου αρέσει το Kale στο Ρούμελι Χισάρι (Rumeli Hisari), στέκι νεανικό, παρά το συνωστισμό που επικρατεί (Yahya Kemal Cad. 16, www.kalecafe.com). Αλλά και το Bulgarin Yeri («μέρος του Βούλγαρου») στην αγορά του Μπεσίκτας, όπου ο μπαρμπα-Παντελής κάνει το καλύτερο μπαλ-καϊμάκ (παχιά κρέμα με μέλι) στην Πόλη. Για κεμπάπ πηγαίνω στο Peymane στο Τούνελ (Sehbender Sok. 7/1, Τ/2122446485, www.peymane.com), ενώ λατρεύω τα μεζεδοπωλεία-κρασοπωλεία. Αγαπημένα μου είναι δύο παλιά ρωμαίικα, το Αsir στο Ταρλάμπασι (Kallyoncu Kullugu, δίπλα στο αστυνομικό τμήμα), με τη ζωντανή μουσική και τον αρμένικο μεζέ τοπίκ. Νεανικό και πολύ συμπαθητικό στέκι είναι το Otto, στο Τούνελ (Asmali Mescit Mahallesi Sehbender Sok. 15, Τ/2122927015), ενώ το Ορτάκιοϊ είναι γεμάτο νεανικά φαγάδικα που σερβίρουν kumpir (ψητές πατάτες με διάφορα πρόσθετα). Εντελώς διαφορετικά το Susam Cafe στο Cihangir, με εξαιρετικό διεθνές φαγητό και trendy design (Susam Sok.11), και το μεζεδοπωλείο Ottoman στο Μπαλάτ (Abdulezel Pasa Caddesi 11, Τ/2126317567, www.balatottoman.com) που σερβίρει τοπικές σπεσιαλιτέ από την περιοχή της Αντιόχειας. Νομίζω πως όποιος έρχεται στην Πόλη πρέπει να διασχίσει το Βόσπορο με βαπόρι μέχρι το Ανάντολου Καβάι και να φάει εκεί ψάρι και παγωτό».

Γκιουλέν Γκιουλέρ / Σκηνοθέτις

ΒΟΛΤΕΣ

«Δεν μου αρέσουν οι συνοικίες που έχουν γίνει πια εντελώς hip. Θέλω να χαίρομαι τις σκηνές του δρόμου, εκεί όπου υπάρχει αυθεντική ζωή γειτονιάς. Το Πέραν με έχει κουράσει. Αγαπώ πολύ τον Γαλατά, το Καράκιοϊ (Karakoy) αλλά και τις ξεχασμένες γειτονιές της Παλιάς Πόλης - να περπατώ στο Κούμκαπι (Kumkapi), το Εγιούπ (Eyup), το Μπαλάτ, το Αϊβάνσαραϊ (Ayvan Saray). Παίρνω το τελεφερίκ από το Εγιούπ και ανεβαίνω στην κορυφή του απέραντου νεκροταφείου, στο Cafe Pierre Loti, απ' όπου φαίνεται το πανόραμα του Κερατίου και της Παλιάς Πόλης. Για περίπατο πηγαίνω συχνά στο Εμίνονου και στα οθωμανικά χάνια, περιπλανώμαι άσκοπα και πίνω τσάι. Ολη αυτή η εμπορική δραστηριότητα με τονώνει, με λυτρώνει από κάθε μελαγχολία. Γελώ με τα παράδοξα - τις γυναίκες, καλυμμένες με τα κατάμαυρα τσαντόρ, που ζητούν τα εσώρουχά τους από τους άντρες πωλητές. Μου αρέσει να περνώ με το βαπόρι στην Ασία και να ψωνίζω στην αγορά του Καντίκιοϊ (Kadikoy). Να χάνομαι στη λαϊκή αγορά της Τσαρσάμπα (Carsamba) στο Φάτιχ».

ΣΤΑΣΕΙΣ

«Για να καταλάβεις την Πόλη, ή θα την περπατήσεις ή θα τα πιεις σε κάποιο meyhane (μεζεδοπωλείο). Αγαπημένα μου είναι το ψαράδικο Beyaz στο Κούμκαπι (Balikcilar Carsisi 28, Τ/2125183631, www.beyazrestaurant.com) και το Rakici στο Τούνελ (Sofyali Sok. 5, Τ/2122496979, www.rakiciasmalimescit.com), ενώ για κοψίδια το Umut Ocakbasi (B­y­kparmakkapi Hasnungarip Sokak 4). Για ποτό το Ghetto στο Γκαλατάσαραϊ (Kamer Hatun Cad. 10, Τ/212 2517501, www.ghettoist.com) και το Τekyon (Siraselviler Cd. 63, www.tekyonclub.com) ένα γκέι κλαμπ, όπου με σέρνουν μεθυσμένη οι φίλοι μου για τρελό χορό. Αγαπημένο μου στέκι και το Venta del Toro στον Γαλατά (Galipdede Caddesi 145, Τ/2122436049) με ισπανικά tapas και μουσική από το συγκρότημα flamenco του Μanuel Reina».

Αλπέρ Τεκίν / Μουσικός

ΒΟΛΤΕΣ

O Αλπέρ τραγουδά στο ελληνοτουρκικό συγκρότημα νέων Tatavla Keyfi. Μένει στην περιφέρεια της Πόλης, αλλά κέντρο της ζωής του είναι το Πέραν. «Εδώ τραγουδάμε, εδώ είναι όλοι οι φίλοι μου. Αγαπώ πολύ τον Γαλατά. Αν μπορούσα, θα ήθελα να μένω στον Γαλατά ή στο Τζιχάγκιρ. Ενα από τα αγαπημένα μου μέρη είναι ο Αη Γιώργης στην Πρίγκιπο. Μου αρέσει να ανεβαίνω μέχρι εκεί. Ηρεμώ. Αλλά και να περπατώ πάνω στη γέφυρα του Γαλατά και στη λεωφόρο Bagdat Caddesi, στην Ασία. Είναι γεμάτη ζωντάνια».

ΣΤΑΣΕΙΣ

Ο Αλπέρ τραγουδά μαζί με τον Χάρη Θεοδωρέλλη - Ρήγα κάθε Τρίτη στο Βadehane, ένα από τα γνωστότερα μπαράκια της Πόλης, στο Τούνελ (General Yazgan 5, Τ/212249 0550). «Από τα αγαπημένα μου καφέ στην Πόλη είναι το Molly's Cafe στον Γαλατά - ένας ιδιαίτερος χώρος που σε κάνει να αισθάνεσαι σαν σε φιλικό σπίτι (Camekan Sok. 10). Το Cinaralti στο Τσενγκέλκιοϊ, στην ασιατική όχθη του Βοσπόρου, ένα απλό και ατμοσφαιρικό τεϊοποτείο της γειτονιάς (Carsi Cad. 90, Τ/2165537385). Επίσης, το Smyrna (Akarsu Cad. 29) και το Kahve Alti (Αnahtar Sok 6), με τον εξαιρετικό κήπο, στο Cihangir. Για φαγητό, συχνάζω στο Klemuri, ένα μέρος απλό που σερβίρει τοπικές σπεσιαλιτέ του Πόντου (B­y­kparmakkapi Sok. 2, Τ/2122923272). Για ποτό και χορό, στο Araf (Istikial Cad. Balo 32/5, Τ/2122448301, www.araf.com.tr), με νεανικά συγκροτήματα που παίζουν μουσική».


και η δικη μας.. .....ΒΟΛΤΕΣ


1. Στη Μονή της Χώρας (Kariye Müzesi), με τα ομορφότερα βυζαντινά ψηφιδωτά.
2. Στο Santral Istanbul και ιδίως στο Μουσείο Τεχνολογίας, έναν από τους εντυπωσιακότερους χώρους της Πόλης. Λεωφορειάκια του Πανεπιστημίου Μπιλγκί, σχολές του οποίου στεγάζονται στο Santral, ξεκινούν από την όπερα AKM στην πλατεία Ταξίμ.
3. Στη συνοικία Cukurcuma του Πέραν, με τις αναρίθμητες γκαλερί, στο Κούμκαπι και στο Μπαλάτ στην ιστορική χερσόνησο.
4. Στα προάστια Ορτάκιοϊ, Ρούμελη Χισάρι, Γενίκιοϊ στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου και Κουζγκουντζούκ, Τσενγκέλκιοϊ και Ανάντολου Καβάι στην ασιατική ακτή.
5. Στo μουσείο Istanbul Modern. Κατά τη γνώμη μου, το ίδιο το κτίριο και η θέση του στον Γαλατά, πάνω στο νερό, αξίζει πολύ περισσότερο από τα εκθέματα.
6. Με το βαπόρι της γραμμής από το Καράκιοϊ ή το Εμίνονου για το Καντίκιοϊ (Χαλκηδόνα) και πίσω. Κάθε σκέλος διαρκεί μισή ώρα και κοστίζει λιγότερο από 1 ευρώ...

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

> Οι θησαυροί του Κρεμλίνου. Εκτίθενται ώς το Μάιο στο Ανάκτορο Τοπ Καπί.
> Οι Ασσύριοι στην Πόλη. Ενα ταξίδι στα ίχνη των αρχαίων πολιτισμών της Ανατολίας. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο, ώς το Μάιο.
> Aπό το Βυζάντιο στην Ιστανμπούλ. Θησαυροί από τουρκικά και ξένα μουσεία αφηγούνται την ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Στο Μουσείο Sakip Sabanci, το φθινόπωρο.
> 99 Κοράνια. Εκθεση ισλαμικής καλλιγραφίας, στον Τεκκέ των Μεβλεβήδων του Γαλατά (Galata Mevlevihanesi), από το Σεπτέμβριο ώς το Νοέμβριο.
> Δύο νέα μουσεία εγκαινιάζονται τον Ιούλιο: το Μουσείο των Νησιών στην Πρίγκιπο, που θα αναφέρεται και στην κληρονομία των μειονοτήτων, και το Μουσείο της Αθωότητας στη συνοικία Τζουκούρτζουμα, εμπνευσμένο από το ομώνυμο βιβλίο του νομπελίστα Ορχάν Παμούκ.
> Περίπατοι Τέχνης. Τους οργανώνουν οι γκαλερί των συνοικιών Γκαλατάσαραϊ και Τοπχανέ. Τις ημερομηνίες θα ανακοινώσουν στην ιστοσελίδα tophaneartwalk.com.
> Μουσική και αρχιτεκτονική. Σειρά συναυλιών σε εκπληκτικά μνημεία της Πόλης, όπως το Ντολμαμπαχτσέ, το Τοπ Καπί και η Αρμένικη Εκκλησία του Κουμ Καπί. Από τον Μάιο ώς το Σεπτέμβριο.
> O θρήνος του Αδάμ. Παγκόσμια πρώτη του νέου έργου του συνθέτη Αρβο Παρτ. Στις 7 Ιουνίου.
> Balkanist. Φεστιβάλ βαλκανικής μουσικής, τον Απρίλιο.
> U2. Θα είναι, λένε, η μεγαλύτερη υπαίθρια συναυλία στην ιστορία της Πόλης. 6 Σεπτεμβρίου.
> Dance Platform Istanbul. Σειρά παραστάσεων τουρκικών και διεθνών χορών, παραδοσιακών και σύγχρονων. 15 - 22 Σεπτεμβρίου.
Το πλήρες πρόγραμμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας θα το βρείτε στο www.en.istanbul2010.org. Πολλές εκδηλώσεις ενδέχεται να αλλάξουν ημερομηνία.

ΓΕΥΣΕΙΣ

Στην Πόλη, τα «καλά» εστιατόρια είναι ακριβά και η ποιότητα γενικά χαμηλή, οπότε πρέπει κανείς να διαλέξει με προσοχή. Επειδή η τουρκική κουζίνα κουράζει έπειτα από κάποιο διάστημα, προτείνω και κάποια εστιατόρια με διεθνή και ξένη κουζίνα πέραν εκείνων των φίλων μου:
Istanbul Modern Cafe. To εξαιρετικό καφέ-εστιατόριο του μουσείου προσφέρει διεθνή κουζίνα και τουρκικές σπεσιαλιτέ, πλούσια λίστα κρασιών και μαγευτική θέα.
Lebi Derya. Στο ξενοδοχείο Richmond, πάνω στην Ιστικλάλ προς το Τούνελ. Προσφέρει όπως το ομώνυμό του στην Κουμπαρατζή Γιοκουσού εξαιρετική θέα, αλλά εδώ το φαγητό είναι σαφώς καλύτερο (Ιstiklal Cad. 227, Τ/212243 4375).
Haci Abdullah. Παρότι δεν σερβίρει αλκοόλ, έχει την καλύτερη ίσως οθωμανική κουζίνα, με εξαιρετικό μπεγεντί (Atif Yιlmaz Cad. 9/A, Τ/21229385 61, ww.haciabdullah.com.tr).
Otantik. Απλό και μάλλον κιτς στη διακόσμηση, είναι από τα λίγα μέρη στην Πόλη όπου μπορείς να γευτείς χωριάτικες σπεσιαλιτέ της Ανατολίας (Istiklal 170, Τ/2122938451, www.otantikay.com).
Balikci Sebahattin. Eξαιρετικά θαλασσινά, στο Τζανκουρταράν της Παλιάς Πόλης (Τ/2124581824, www.balikcisabahattin.com).
Ahirkapi Balikcisi. Από τα πιο cult μέρη της Παλιάς Πόλης, ένα ψαράδικο που σερβίρει και μπίρα ή ρακή. Τραπεζάκια έξω το καλοκαίρι (Keresteci Hakki Sokak 46, Τ/2125184988).
• Gazebo Lounge. Στο ξενοδοχείο Ciragan Palace Kampinski, ένα από τα καλύτερα της Πόλης, σερβίρεται high tea κάθε απόγευμα, με την εξαιρετική θέα του Βοσπόρου (Ciragan Cad. 32, www.kempinski.com/en/istanbul).
Baylan. Ιστορικό ζαχαροπλαστείο του Καντίκιοϊ (Χαλκηδόνας), μέχρι πρότινος στην ιδιοκτησία ομογενούς, φημίζεται για το Cup Griye, ένα από τα ιδιαίτερα γλυκίσματα της Πόλης (Muvakkithane Cad. 19, Τ/2163466350, www.baylanpastanesi.com).

ΔΙΑΜΟΝΗ

Witt Istanbul Suites. Mοντέρνο ξενοδοχείο στο Τζιχάγκιρ, με συμπαθητικό ντιζάιν και άνετα, φωτεινά δωμάτια. Πολύ κεντρικό (Defterdar Yokusu 26, Τ/2123937950, www.wittistanbul.com). Από 170 €.
Cihangir Hotel. Eπίσης πολύ κεντρικό, καθαρό και οικονομικό (Aslanyatagi Sok. 17, Τ/2122515317, www.cihangirhotel.com). Από 80 €
Ajia Hotel. Aναπαλαιωμένη ξύλινη παραθαλάσσια έπαυλη στο Βόσπορο με ατμόσφαιρα και εξαιρετική θέα. Mειονέκτημα η απόσταση (Αhmet Rasim Pasa Yalisi, Cubuklu Cad. 27, Τ/2164139300, www.ajiahotel.com). Από 210 €
Sumahan. Aναπαλαιωμένο βιομηχανικό κτίριο με εξαιρετικό μινιμαλιστικό ντιζάιν, επίσης στο Βόσπορο και μακριά από το κέντρο. Ανετα δωμάτια (Kuleli Cad. 51, Τ/2164228000, www.sumahan.com). Από 295 €
Four Seasons on the Bosphorus. Πολυτέλεια με θέα στο Βόσπορο κοντά στο κέντρο της Πόλης (Ciragan Cad. No. 28, Τ/212 381 40 00, www.fourseasons.com/bosphorus). Από 300 €
Les Ottomans. Υπερβολική, κιτσάτη χλιδή σε ανακαινισμένη παραθαλάσσια έπαυλη από μια εκκεντρική, νεόπλουτη ιδιοκτήτρια. Μακριά από το κέντρο (Muallim Naci Cad. 68, Τ/2123591500, www.lesottomans.com).
Park Hyatt Istanbul - Maçka Palas. Στην ακριβή και στυλάτη γειτονιά της Τεσβίκιε, πολυτελές και κεντρικό. Μεγάλα άνετα δωμάτια με θέα και ατμόσφαιρα (Tesvikiye, Bronz Sokak 4, Τ/2123151234, istanbul.park.hyatt.com, istanbul.park.hyatt.com).
Κybele Hotel. Oικονομική λύση στην Παλιά Πόλη, με cult διάκοσμο και φιλικό προσωπικό (Yerebatan Cad, 33-35, Τ/2125117766, www.kybelehotel.com). Από 80 €
Εmpress Zoe Hotel. Συμπαθητική, συμφέρουσα λύση σε απόσταση αναπνοής από την Αγιά Σοφιά και το Τοπ Καπί (Akbiyik Cad. 4/1, Τ/2125182504, www.emzoe.com).
Από 120 €

Για κρατήσεις που αφορούν τη διαμονή σας επισκεφθείτε τo:< www.booking.com

ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ

Αν δεν έχεις ήδη διαβάσει τη Λωξάντρα και τον Λεωνή, πρέπει να το κάνεις τώρα, αρχίζοντας από το δεύτερο. Για να πάρεις μια γρήγορη ιδέα της Πόλης της Μπελ Επόκ...
Τα μυθιστορήματα της Barbara Nadel και διασκεδαστικά είναι, και σου μεταφέρουν μια ατμόσφαιρα της Πόλης.
Το βιβλίο «Ιστανμπούλ» του Ορχάν Παμούκ δεν θα σ' το πρότεινα, γιατί το βρίσκω μάλλον βαρετό... Αντ' αυτού, τα Constantinople του Edmondo de Amicis και Sweet Waters του Harold Nicolson με διασκεδάζουν πολύ και δίνουν την ατμόσφαιρα της οθωμανικής πρωτεύουσας του 19ου αιώνα.
www.istanbulguide.net. Εξαντλητική απαρίθμηση των μνημείων της Πόλης, με έμφαση στα μειονοτικά.
angelisandtheistanbul.blogspot.com. Βραβευμένο μπλογκ του Αγγελή Νάννου, έτερου Ελλαδίτη που μετοίκησε στην Πόλη.

ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Η Olympic Air, η Aegean, και η Turkish Airlines συνδέουν απευθείας την Αθήνα με την Κωνσταντινούπολη με καθημερινές πτήσεις. Ενδεικτικά, τον Απρίλιο μπορείτε να ταξιδέψετε από 182 ­. Τα λεωφορεία της εταιρείας HAVAS συνδέουν το αεροδρόμιο Ατατούρκ με την πλατεία Ταξίμ κάθε μισή ώρα (www.havas.net).
Η δε διαδρομή με ταξί ώς το κέντρο στοιχίζει γύρω στις 40 λίρες.

ΠΡΑΚΤΙΚΑ
Κωδικός κλήσης: +90
Νόμισμα: Τουρκική λίρα, η οποία αντιστοιχεί σε 0,5 ευρώ, περίπου, με μικρές διακυμάνσεις.
Καιρός: H Κωνσταντινούπολη μπορεί να γίνει αφόρητη το χειμώνα, με δριμύ ψύχος, υγρασία που σε διαπερνά και χιονιά. Καλύτερες εποχές για επίσκεψη η άνοιξη και το φθινόπωρο. Ιούνιος και Σεπτέμβριος είναι παραδεισένιοι, Ιούλιος και Αύγουστος ζεστοί και δυσάρεστα υγροί...

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ
Διεύθυνση: Turnacibaci Sokak 32, Beyoglu, τηλ. +90 2123938290-1-2-4.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Κυριακή 4 Απριλίου 2010

Καππαδοκία: Και οι βράχοι έχουν μιλιά

Εξωπραγματικοί γεωλογικοί σχηματισμοί, εκκλησίες κι ασκηταριά λαξευμένα στον μαλακό ψαμμόλιθο κι ένας λαός φτωχός αλλά γελαστός και φιλόξενος αρκούν για να μετατρέψουν ένα ταξίδι στα βάθη της Τουρκίας σε αξέχαστη εμπειρία «E» 29/3
mail to Εκτυπώστε το Αρθρο Μεγαλύτερα Γράμματα Μικρότερα Γράμματα

Στις χαμένες πατρίδες της Ανατολίας

Το τοπίο θυμίζει άλλον πλανήτη: ένα απέραντο οροπέδιο γεμάτο φαράγγια και αβυσσαλέα χάσματα, σπαρμένο με κούφιους παράξενους βράχους. Είναι αμέτρητοι, φαλλόσχημοι, κωδωνόσχημοι ή πυραμιδοειδείς και στέκουν επί αιώνες ακλόνητοι. Είναι ο παράδεισος του γεωλόγου, του τυμβωρύχου ή κάποιου που θα ήθελε να κρυφτεί...

Χαρακτηριστικό τοπίο της Καππαδοκίας
Χαρακτηριστικό τοπίο της Καππαδοκίας

Οι άνεμοι εδώ πιάνουν τρελές ταχύτητες. Κατεβαίνουν από βουνά θεόρατα σαν το Ερκίς (Αργαίος) των 3.900 μ. και το Χασάν Νταγ. Η γη είναι άγονη και η χλωρίδα όμοια με εκείνη των στεπών.

Αυτός ο θεόρατος διάτρητος βράχος ήταν γυναικείο μοναστήρι στα χρόνια του Βυζαντίου και ονομαζόταν το μοναστήρι των Κοριτσιών
Αυτός ο θεόρατος διάτρητος βράχος ήταν γυναικείο μοναστήρι στα χρόνια του Βυζαντίου και ονομαζόταν το μοναστήρι των Κοριτσιών

Σ’ ένα τόσο ακραίο και τραχύ περιβάλλον αναρωτηθήκαμε τι είδους άνθρωποι επιβιώνουν. Οταν στο πρώτο καφενείο που μπήκαμε, στο Γκιόρεμε, μας καλωσόρισε ένα γαλανό βλέμμα ολόιδιο με κάποιου συγγενή μας στη Μάνη, κι από πίσω του ακολουθούσε γερουσία με ανάλογο ντύσιμο (τραγιάσκα, μαγκούρα) και συμπεριφορά (τάβλι, πρέφα και χωρατά) πήραμε την απάντηση! Ανθρωποι που μας μοιάζουν πολύ! Και δεν βρισκόμασταν πια στα Μικρασιατικά παράλια, όπου σίγουρα η ομοιότητα είναι αναμενόμενη, αλλά στα βάθη της Ανατολίας, πιο πέρα κι από την Κόκκινη Μηλιά.

Η περιοχή της Κεντρικής Ανατολίας μεταξύ των πόλεων Ακσαράι, Νίγδη, Νεβσεχίρ και Καισάρεια ονομάζεται εδώ και 4.000 χρόνια Καππαδοκία. Ο Ελληνισμός υπάρχει εδώ, από τα χρόνια του Μεγαλέξανδρου και ξεριζώθηκε πριν από μόλις 85 χρόνια, με τις ανταλλαγές πληθυσμών που επέβαλε η συνθήκη της Λοζάνης. Μα υπάρχει ακόμη η μνήμη του κρυμμένη σε τούτα τα αλλόκοτα βράχια, καθώς όποια πέτρα κι αν σηκώσεις, σ’ όποιο λαγούμι κι αν μπεις, μια αγιογραφία, μια επιγραφή, ένας σταυρός σκαλισμένος στο πέτρωμα φανερώνουν τους αιώνες που ετούτος ο τόπος αποτελούσε μια από τις πολλές ελληνικές πατρίδες.

Υπάρχει και κάτι άλλο που κάνει αυτή την περιοχή μοναδική στον κόσμο: η Καππαδοκία με την ύπαρξή της, μας διδάσκει την απόλυτη προσαρμοστικότητα του προβιομηχανικού ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον. Χωρίς αυθάδεια και έπαρση οι παλιοί κάτοικοι της περιοχής μεταμόρφωσαν αυτό το γεωλογικό θαύμα σε σπίτια, εκκλησίες, κελιά και υποστατικά. Το αλλόκοτο και το ανοίκειο που βρήκαν, σκάβοντάς το σιγά σιγά με τη σμίλη τους, το κατέστησαν ιδανικό καταφύγιο.

Οι υπόσκαφες βυζαντινές εκκλησίες
Το Γκιόρεμε (Κόραμα) βρίσκεται 10 χλμ. ανατολικά του Νεβσεχίρ (Νύσσα). Σε μικρή απόσταση από τον σημερινό οικισμό απλώνεται το ομώνυμο υπαίθριο μουσείο που αποτελεί μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Εδώ θα βρείτε τις περισσότερες και σημαντικότερες υπόσκαφες βυζαντινές εκκλησίες της Καππαδοκίας. Κτίστηκαν μεταξύ 7ου και 13ου αι. και σε αρκετές σώζεται μεγάλο μέρος του αγιογραφικού τους διάκοσμου.

Ξεχωρίζουν η εκκλησία του Ελμαλί με τους τέσσερις κίονες και τις νωπογραφίες από ερυθρή ώχρα, μια τεχνική που απαντάται και στα μικρότερα παρεκκλήσια της Αγίας Βαρβάρας και του Αγίου Βασιλείου.

Ο ναός του Αγίου Ονουφρίου (Γιλανλί) στις νωπογραφίες του οποίου διακρίνονται οι ερημίτες άγιοι της Ορθοδοξίας και η περίφημη Μαύρη ή Σκοτεινή εκκλησιά (Καρανλίκ), που ονομάστηκε έτσι εξαιτίας του ελάχιστου φωτισμού της από έναν πολύ μικρό φεγγίτη.

Η τελευταία είναι σταυροειδής και ακριβώς λόγω του σκοταδιού της, οι αγιογραφίες της διατήρησαν στο ακέραιο τους χρωματισμούς τους. Για την περιήγηση στις βραχοκλησιές του Γκιόρεμε θα χρειαστείτε τουλάχιστον 2 ώρες.

Στα βόρεια του Γκιόρεμε και πριν φτάσετε στην κωμόπολη Αβανός, φημισμένη για τα κεραμικά και την ταπητουργία της, υπάρχει άλλη μια συστοιχία από βραχόσπιτα, ναούς κι ασκηταριά που χρησιμοποιήθηκαν από τους παλιούς Καππαδόκες. Βρίσκεται στη θέση Ζέλβη και η πρόσβαση γίνεται οδικώς μόνο από τη δεύτερη διακλάδωση για την κοιλάδα, καθώς η πρώτη είναι κλειστή λόγω των συχνών καθιζήσεων.

Το Γκιόρεμε απέκτησε τουριστική υποδομή πολύ πρόσφατα κι αυτό χάρη στους μπακπάκερ που έβρισκαν τα ξενοδοχεία στο Οργκιούπ και το Νεβσεχίρ ακριβά. Αρχισαν λοιπόν να χτυπάνε την πόρτα και να ζητούν φιλοξενία στις αγροικίες του Αβσιλάρ, ενός οικισμού μόλις 1,5 χλμ. από την είσοδο του υπαίθριου μουσείου. Ετσι το χωριό σταδιακά ταυτίστηκε με το σημαντικότερο αξιοθέατο της Καππαδοκίας και το αρχικό του όνομα ξεχάστηκε.

Το Οργκιούπ (Προκόπι) είναι μια γραφική κωμόπολη 15.000 κατοίκων που έχει αδελφοποιηθεί με τη Λάρισα. Διαθέτει πολλά εμπορικά καταστήματα, ταβέρνες, καφενεία, υπαίθρια παζάρια και κέντρα διασκέδασης, καθώς εδώ χτυπά η καρδιά της τουριστικής κίνησης που αφορά την Καππαδοκία.

Επισκεφτείτε το κάστρο Καντί στην κορυφή του λόφου, το Καραμανογκουλαρί τζαμί, το μαυσωλείο Αλτικαπί και τη βιβλιοθήκη του Ταχσίν Αγά. Τα περισσότερα από τα νεοκλασικά σπίτια που υπάρχουν εδώ ανήκαν κι αυτά κάποτε σε Ελληνες, όπως προκύπτει από τα οικόσημα και τις επιγραφές που σώζονται ακόμη.

Πέντε χλμ. νότια του Προκοπιού βρίσκεται το Μουσταφά Πασά (Σινασσός). Μια πολίχνη με εμφανή τα σημάδια του άλλοτε ακμάζοντος ελληνικού στοιχείου στα πολλά αρχοντικά της και στις δύο καλοδιατηρημένες εκκλησίες της.

Η τρίκλιτη βασιλική στην κεντρική αγορά είναι αφιερωμένη στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη και υπήρξε έδρα μητροπόλεως. Εξω από τον οικισμό είναι και ο υπόσκαφος ναός του Αγίου Βασιλείου, με αγιογραφίες που δυστυχώς έχουν βεβηλωθεί.

Τόπος μαρτύρων και Αγίων
«Η γη που τρέφει όμορφα άλογα», μια φράση η οποία στα αρχαία περσικά αποδίδεται με τον όρο «κατ-πατούκια» ονομάτισε την Καππαδοκία η οποία πριν γίνει ελληνιστική, ρωμαϊκή, βυζαντινή και τέλος τουρκική, ήταν μια επαρχία ξακουστή για την ιπποτροφία της, στην επικράτεια των Χετταίων και των Μήδων.

Τον 1ο αι. μ.Χ. ο εξελληνισμός της περιοχής υπήρξε πλήρης δεδομένου ότι και οι εβραϊκές κοινότητες που ιδρύθηκαν εδώ ήταν ελληνόφωνες, γεγονός που επηρέασε καταλυτικά την αρχική εξάπλωση του Χριστιανισμού.

Στη μεγαλύτερη πόλη της περιοχής, την Καισάρεια, ιδρύθηκε η πρώτη μητρόπολη της νέας θρησκείας στη Μικρά Ασία. Κι εδώ διέπρεψαν με τον βίο και την πολιτεία τους άνδρες που πέρασαν στην ιστορία ως «Μεγάλοι Καππαδόκες Αγιοι», όπως οι ιεράρχες Λεόντιος και Ευσέβιος, ο Μέγας Βασίλειος και οι κορυφαίοι μυστικοί θεολόγοι της Ορθοδοξίας, Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός και Γρηγόριος ο Νύσσης. Σε όλο το βυζαντινό θέμα τότε, ιδρύθηκαν φιλανθρωπικά και ευαγή ιδρύματα, βιβλιοθήκες και μοναστήρια. Ταυτόχρονα οι αυτοκράτορες, εκτιμώντας την γεωστρατηγική θέση της περιοχής στην αντιμετώπιση πρώτα των Περσών και μετά των Αράβων, την κατέστησαν κέντρο στρατιωτικής εκπαίδευσης, έκτισαν κάστρα και μοίρασαν κτήματα στους περίφημους Ακρίτες του βυζαντινού ελληνισμού.

Μετά την ήττα του Ρωμανού Διογένη στο Μαντζικέρτ της Αρμενίας, τον 11ο αι. διείσδυσαν στην περιοχή οι Σελτζούκοι Τούρκοι, αλλά δεν παρέμειναν πολύ. Προτιμούσαν τις εύφορες πεδιάδες του Ικονίου για να ιδρύσουν το κράτος τους, το οποίο ενίοτε συμμαχούσε με τους Βυζαντινούς. Μόνο μετά τη συνθήκη της Λοζάνης αλλοιώθηκε οριστικά η πληθυσμιακή σύσταση της περιοχής, η οποία ανέκαθεν υπήρξε πολυφυλετική.

Μέχρι το 1924 η Καππαδοκία, εκτός από Τουρκομάνους επήλυδες, φιλοξενούσε πάρα πολλούς Ελληνες. Ακολουθούσαν οι Κούρδοι, οι Αρμένιοι, οι Εβραίοι και χριστιανοί Σύροι.

Μια αναλαμπή των ελληνικών κοινοτήτων που εκδηλώθηκε από τα μέσα του 19ου αι. χάρη στη δράση εθνικών ευεργετών όπως οι Θ. Ροδοκανάκης και Σ. Σιντόσογλου και ο μητροπολίτης Ευστάθιος, διακόπηκε βάναυσα από τους Νεότουρκους τον καιρό της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Σήμερα η Καππαδοκία κατοικείται από εκτουρκισμένους γηγενείς, Τούρκους, Κούρδους, Κιρκάσιους και Ρομά. Δεν ακούσαμε πουθενά τη λεγόμενη καππαδοκική διάλεκτο που συγγενεύει με τα ελληνικά του Πόντου.

Οταν η φύση κάνει γλυπτική
Η γεωλογική διαμόρφωση της Καππαδοκίας αποδίδεται στην έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που εκδηλώθηκε στην περιοχή πριν από 50 εκατομμύρια χρόνια. Οπως οι συνομήλικές τους Αλπεις, έτσι και η οροσειρά του Ταύρου και του Αργαίου κάποτε ήταν ενεργά ηφαίστεια που έβγαζαν ατέλειωτους τόνους λάβας και μάγματος.

Οι ηφαιστειολόγοι έχουν εντοπίσει τους μεγαλύτερους σβησμένους πια κρατήρες σε κορυφές που σήμερα ονομάζονται Ερκίς, Ντεβελί, Μελεντίζ και Κετσιμποϊντουράν. Ο υψηλός βαθμός διάβρωσης που έδωσε σ’ αυτήν τη στέρφα γη το σημερινό σχήμα της, έχει να κάνει με τους ισχυρότατους ανέμους, τις βροχοπτώσεις και τη δράση ποταμών και χειμάρρων.

Αλλος ένας λόγος είναι η βαρυχειμωνιά και η μεγάλη διακύμανση της θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύχτας που προκαλούσε απότομες συστολές και διαστολές στα πετρώματα.

Τα ρέματα του Νεβσεχίρ και της Ντάσμα που πέφτουν στον ποταμό Κιζιρμάκ ευθύνονται για την όψη των φημισμένων καππαδοκικών κοιλάδων. Ειδικότερα η περιοχή μεταξύ Νύσσας και Προκοπίου όπου οι αποθέσεις ηφαιστειακής στάχτης φτάνουν σε βάθος εκατοντάδων μέτρων, έγινε το καταλληλότερο πεδίο για να μεταφερθούν με τη ροή των υδάτων σκληρότερα βράχια από μεταγενέστερες αποκολλήσεις, τα οποία σήμερα τα βλέπουμε σαν καπέλα πάνω σε σχηματισμούς μαλακότερων υλικών. Σήμερα αυτοί οι σχηματισμοί ονομάζονται καμινάδες και το συνηθέστερο πέτρωμα που τις επιστεγάζει είναι ο βασάλτης.

Αλλη μια έκπληξη που κρύβει η διάτρητη καππαδοκική γη, βρίσκεται σε δυο σημεία 20 χλμ. και 29 χλμ. νότια του Νεβσεχίρ. Πρόκειται για δύο λαβυρινθώδη συμπλέγματα από σπηλιές, στοές και πολυεπίπεδες γαλαρίες, εξ ολοκλήρου υπόγειες στο Καϊμακλί και στο Ντερινκουγιού (Μαλακοπή). Θα πρέπει να λειτούργησαν από την εποχή που οι χριστιανοί κρύβονταν στις κατακόμβες. Ωστόσο τα ευρήματα είναι μεταγενέστερα. Ανάγονται στις εποχές που ο Ηράκλειος πολεμούσε τους Πέρσες και ο Νικηφόρος Φωκάς τους Αραβες.

Στην ακμή της η υπόγεια πολιτεία στο Καϊμακλί απλωνόταν σε έκταση 2,5 τετρ. χλμ., διέθετε πάνω από 8 πατώματα έως και 50 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης και εκτιμάται ότι φιλοξενούσε πάνω από 10.000 ανθρώπους.

FAST INFO

ΜΕΤΟ­ΝΟΜΑΣΙΕΣ
Υπάρχει θέμα με τα τοπωνύμια στην Καππαδοκία. Οι ελληνικοί ταξιδιωτικοί οδηγοί επιμένουν στις παλιότερες βυζαντινές ονομασίες, ενώ οι τουρκικοί χάρτες και οι πινακίδες τα αγνοούν επιδεικτικά. Εμείς ακολουθούμε την ισχύουσα σήμερα ονομασία κι όπου γνωρίζουμε, αναφέρουμε την ελληνική.

ΔΙΑΤΥ­ΠΩΣΕΙΣ
Το μόνο έγγραφο που χρειάζεστε για να ταξιδέψετε στο εσωτερικό της Τουρκίας είναι το διαβατήριό σας. Εάν πάτε με δικό σας αυτοκίνητο πρέπει να έχετε μαζί σας τη διεθνή πράσινη κάρτα ασφαλιστικής κάλυψης και το έντυπο που θα συμπληρώσετε κατά την είσοδο του Ι.Χ. στη χώρα. Από τον Οκτώβριο μέχρι και τον Απρίλιο εφοδιαστείτε με ζεστά ρούχα, ομπρέλες κι αδιάβροχα και οι οδηγοί απαραιτήτως με αντιολισθητικές αλυσίδες. Για καλό και για κακό πάρτε μαζί σας κι ένα έξτρα μπιτόνι γεμάτο βενζίνη, καθώς τα πρατήρια καυσίμων στο επαρχιακό οδικό δίκτυο ανοίγουν και κλείνουν... όποτε θέλουν.

ΚΑΛΛΙΟ ΑΡΓΑ ΠΑΡΑ ΠΟΤΕ
Ευαισθητο­ποιημένοι Τούρκοι πολίτες και αλλοδαποί που εκτιμούν τις φυσικές ομορφιές του τόπου ίδρυσαν το Goreme Charity Restoration Fund, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που δέχεται δωρεές και συγκροτεί ομάδες εθελοντών που εργάζονται στην αποκατάσταση των σπηλαίων και των μνημείων που υπάρχουν εντός τους.

ΑΛΗΘΙΝΟΣ ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ
Κάθε μεγάλο φάτνωμα που σκάφτηκε για θρησκευτική ή καθημερινή χρήση υποστηρίζεται από ένα εκτεταμένο δίκτυο λαγουμιών, στοών και βοηθητικών χώρων. Πολλές εκκλησίες του Γκιόρεμε αποτέλεσαν καθολικά μονών. Πλάι στους ναούς διανοίχτηκαν κι άλλοι χώροι για τα κελιά, το αρχονταρίκι ή την τράπεζα.

ΣΥΝΑΛ­ΛΑΓΜΑ
Στο Νεβσεχίρ (Νύσσα) και στο Οργκιούπ (Προκόπι) υπάρχουν τράπεζες και ανταλλακτήρια συναλλάγματος. Το ευρώ έχει παντού πέραση και μπορείτε να πληρώσετε οτιδήποτε με αυτό, μα θα σας δώσουν ρέστα σε τοπικό νόμισμα. Σε καμία περίπτωση μη δεχτείτε παλιά πληθωριστικά χαρτονομίσματα. Θα τα αναγνωρίσετε από τα υπέρογκα αναγραφόμενα ποσά.

ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ
Η περιοχή του καππαδοκικού οροπεδίου που βρέθηκε στο έλεος των ηφαιστείων καλύπτει συνολική έκταση 288 τ. χλμ. Εχει μήκος 18 χλμ. αρχίζοντας από την κοίτη του Κιζιλιρμάκ στον Βορρά, για να καταλήξει στα βουνά Οϊουλού και Κερμίλ στον Νότο.

Ο ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟ­ΜΑΧΙΑΣ
Ενας από τους λόγους που έκανε τους Καππαδόκες του μεσαίωνα να σκάψουν και να χτίσουν τόσα πολλά Προσκυνήματα μέσα στους βράχους ήταν οι μέχρι τον 10ο αι. συχνοί διωγμοί των Ορθοδόξων από εικονοκλάστες αυτοκράτορες όπως οι Κωνσταντίνος Ε΄, Λέων Γ΄ και Θεόφιλος.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ
Με αεροπλάνο από Κωνσταντι­­νούπολη ή Σμύρνη έως την Καισάρεια. Οι πτήσεις και στις δύο περιπτώσεις διαρκούν μιάμιση ώρα. Στη συνέχεια θα πάτε οδικώς. Η Καισά­ρεια απέχει από το Οργκιούπ (Προκοπιό) που βρίσκεται στην καρδιά της Καππαδοκίας, μόλις 1 ώρα. Από την Κωνστα­ντι­νούπολη μπορείτε να φτάσετε στην Καισάρεια και με τρένο, είτε απευθείας είτε μέσω Αγκυρας. Περισσότερες πληροφορίες στο www.tcdd.gov.tr Πυκνά δρομολόγια λεωφορείων συνδέουν καθημερινά την Καππαδοκία με τις μεγάλες τουρκικές πόλεις. Από τη Σμύρνη το Νεβσεχίρ (Νύσσα) απέχει 12 ώρες, από την Κωνσταντι­νούπολη 11 κι από την Αγκυρα 6 ώρες.

ΚΑΙΡΟΣ
Η Καππαδοκία είναι ένα αχανές οροπέδιο με μέσο υψόμετρο πάνω από 1.000 μ. Εχει βαρύ χειμώνα με συχνές χιονοπτώσεις, δυνατές βροχές και πολύ ισχυρούς ανέμους. Τον υπόλοιπο χρόνο όση ζέστη κι αν κάνει την ημέρα, το θερμόμετρο μπορεί να φτάσει κοντά ή και κάτω από το μηδέν μόλις πέσει η νύχτα.

ΔΙΑΜΟΝΗ

ΣΤΟ ΟΡΓΚΙΟΥΠ
«Elkep Evi Cave Hotel» (Eski Turban Oteli Arkasi 26, +90 384 341 6000, www.elkepevi.com ). Ενα πρότυπο ξενοδοχείο-μπουτίκ σε λογικές τιμές, αν ληφθεί υπόψη η ποιότητα των υπηρεσιών του και το σημείο στο οποίο βρίσκεται, καθώς είναι χτισμένο εξ ολοκλήρου μέσα στα κούφια καππαδοκικά βράχια. Με 21 πλήρως εξοπλισμένες σπηλαιο-σουίτες. Κάποιες διαθέτουν και χαμάμ.

«Yunak Evleri Hoteli» (Yunak Mahallesi, +90 384 341 6920, www.ganak.com ). Σκαρφαλωμένο σε βραχώδη πλαγιά, διαθέτει 30 δωμάτια κατανεμημένα σε 6 σπηλαιοκατοικίες που ανάγονται στον 6ο αι. μ.Χ. και σ’ ένα ανακαινισμένο ελληνικό σπίτι του 19ου αιώνα.

«Cappadocia Palace» (Dutlu Camii Mah. & Dar Sokak 3, +90 384 341 2510, www.hotel-cappadocia.com ). Απέχει λίγα μόλις λεπτά από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του Προκοπιού. Πρωτολειτούργησε τον 19ο αι. ως ξενώνας και αρχονταρίκι για χριστιανούς προσκυνητές. Επιπλα αντίκες και βαριά χειροποίητα χαλιά σε 18 άνετα δωμάτια, 6 από τα οποία είναι λαξευμένα στον βράχο.

ΦΑΓΗΤΟ

ΣΤΗ ΣΙΝΑΣΟ
«Old Greek House» (Mustafapasa, +90 384 353 5306). Στεγάζεται σ’ ένα σπίτι στο κέντρο του οικισμού, που το εγκατέλειψαν οι Ελληνες ιδιοκτήτες του το 1920. Ντόπιο αρνί ή κατσίκι μαγειρεμένο με πιπεριές και μελιτζάνες σερβίρεται σε κανονικά τραπέζια ή κατάχαμα σε μαξιλάρια.

ΣΤΟ ΓΚΙΟΡΕΜΕ
«Nazar Borek» (Muze Caddesi). Δεν έχει τηλέφωνο, αλλά πάντα υπάρχει τραπέζι. Ο φιλόξενος Ραφίκ σερβίρει πρωινό, μεσημεριανό ή δείπνο. Δοκιμάστε ατζέμ πιλάφ, γκοζλέμ ή μπουρεκάκια με ψητό μήλο και κύμινο.

«Dibek» (Hakki Pasa Meydani 1, +90 384 271 2209). Κάντε την παραγγελία σας από το τηλέφωνο 5 ώρες πριν φτάσετε, για να μαγειρευτεί αργά στη χόβολη η σπεσιαλιτέ με κρέας, μέσα σε μια σφραγισμένη γάστρα από τερακότα που τη σπάνε μπροστά σας. Αν δεν προνοήσετε, δοκιμάστε άλλες σπεσιαλιτέ όπως το καρα-φασούλιε (άσπρα φασόλια με λιαστό αρνί και σάλτσα από φρέσκια ντομάτα) και το σακ-ταβά (αρνάκι στο φούρνο με πιπεριές και σκόρδο).

ΣΤΟ ΟΡΓΚΙΟΥΠ
«Aravan Evi» (Ayvali Koyu, +90 384 354 5838, www.aravan.com ). Θέλει ψάξιμο για να το βρείτε έτσι κρυμμένο που είναι μέσα στα στενά σοκάκια του Προκο­πιού. Μεγάλη ποικιλία λαχανικών και κρεάτων μαγειρεμένων στα ξύλα, σε πήλινα γιουβέτσια και με δικό τους ζυμωτό ψωμί.

Γιώργος Ξεπαπαδάκος
Φωτογραφίες: Μάρω Κουρή