Ιορδανία-Πέτρα: Στα ίχνη του Ιντιάνα Τζόουνς

Η ρόδινη πολιτεία, το πιο διάσημο τουριστικό αξιοθέατο της Μέσης Ανατολής, είναι ένα αριστούργημα γλυπτικής που σμιλεύτηκε πριν από 2.300 χρόνια από τους αρχαίους Ναβαταίους πάνω στα πορφυρά βράχια της Νότιας Ιορδανίας

PHOTO GALLERY

Δεν μοιάζει να δημιουργήθηκε από ανθρώπινο χέρι, βάσει ενός απλού σχεδίου, μα σαν να ξεφύτρωσε από θαύμα μέσα από τον βράχο - αιώνια, γαλήνια, μαγευτική, μοναδική. Είναι ένα θαύμα φυλαγμένο σε μια ανατολίτικη χώρα, μια ροδοκόκκινη πόλη τόσο παλιά όσο και ο χρόνος...» Εκστασιασμένος ο Αγγλος ποιητής Dean Burgan κατέγραφε πριν από περίπου ενάμιση αιώνα την προσωπική του εμπειρία από την επίσκεψη στην Πέτρα. Τη μυθική πρωτεύουσα των αρχαίων Ναβαταίων, γνωστή παγκοσμίως για τα πορφυροκόκκινα αρχιτεκτονικά μνημεία της, που συναρπάζουν με την επιβλητικότητα, το αρχιτεκτονικό κάλλος και την αντοχή τους στον χρόνο.

Εξερευνήστε τον αρχαιολογικό χώρο της Πέτρας με μια καμήλα

Αντλώντας στοιχεία από την αρχαιοελληνική και τη ρωμαϊκή αρχιτεκτονική, λαξευμένοι ναοί, οικογενειακοί τάφοι, δημόσια κτίρια, κατοικίες, θέατρα, αγορές και χιλιάδες σκαλοπάτια αποτελούν τις συγκλονιστικές μαρτυρίες της Πέτρας. Σμιλευμένη από ανθρώπινο χέρι πριν από 2.300 χρόνια πάνω στα μαλακά ψαμμιτικά πετρώματα της περιοχής, η αρχαία πολιτεία της Ιορδανίας είναι ένα αξεπέραστο αριστούργημα που οφείλει την ύπαρξή της στη φυλή των Ναβαταίων, ενός δραστήριου αραβικού λαού με ανεπτυγμένο το εμπορικό πνεύμα.

Μαρτυρίες
Παρά το γεγονός ότι η Πέτρα υπήρξε μια από τις σημαντικότερες πόλεις του αρχαίου κόσμου, μετά τον 13ο αιώνα «χάθηκε» από τους δυτικούς χάρτες και παρέμεινε για αιώνες ξεχασμένη μέσα στο ορεινό ανάγλυφο της ιορδανικής ερήμου. Το 1812, χάρη στην περιέργεια και την επιμονή του Ελβετού περιηγητή John Lewis Burckhart, η λησμονημένη πολιτεία αποκαλύφθηκε ξανά.

Η Πέτρα απέχει 245 χλμ. από την πρωτεύουσα Αμάν, μέσα στα γυμνά βουνά που εκτείνονται από τη Νεκρά Θάλασσα μέχρι τον κόλπο της Ακαμπα. Η εξαιρετική αρχιτεκτονική της πόλης, την έχει αναδείξει στον εντυπωσιακότερο αρχαιολογικό προορισμό της Μέσης Ανατολής και ένα από τα πιο ασυνήθιστα θεάματα του κόσμου.

Στους επισκέπτες σήμερα η Πέτρα έχει πολλά να προσφέρει: καταπληκτικές αρχαιολογικές μαρτυρίες, συναρπαστική ιστορία, τοπία που καθηλώνουν και γραφικά μονοπάτια. Για να δείτε τα κυριότερα αξιοθέατα αυτού του εκτεταμένου υπαίθριου αρχαιολογικού μουσείου, απαιτείται μια ολόκληρη ημέρα πεζοπορίας (ίσως και δύο), αλλά θα χρειαστείτε πολύ περισσότερες για να βιώσετε τη μαγεία της ιστορικής περιοχής.

Η UNESCO συμπεριέλαβε την Πέτρα στον κατάλογο των μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς το 1985, όμως ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος της Ιορδανίας έγινε ευρέως γνωστός τέσσερα χρόνια αργότερα, χάρη στην κινηματογραφική υπερπαραγωγή «Ο Ιντιάνα Τζόουνς και η τελευταία Σταυροφορία», με πρωταγωνιστή τον Harrison Ford. Το 2007, η Πέτρα εξελέγη ως ένα από «Τα 7 νέα θαύματα του κόσμου».

Η Πέτρα και οι Ναβαταίοι
Μέχρι τον 7ο αιώνα π.Χ., σ’ όλη τη γύρω περιοχή (γνωστή ως Εδόμ) κατοικούσαν οι Εδομίτες. Ο ερχομός των Ναβαταίων από τον Βορρά της αραβικής χερσονήσου στα εδάφη της Εδόμ και η εγκατάστασή τους στην περιοχή Wadi Mousa (Κοιλάδα του Μωυσή), έγινε με πολύ αργούς ρυθμούς και ολοκληρώθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ.

Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος, επίγονος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και βασιλιάς της Συρίας, οργάνωσε το 312 π.Χ. δύο εκστρατείες ενάντια των Ναβαταίων, για να καρπωθεί τα πλούτη που είχαν συγκεντρώσει. Απέτυχαν όμως και αυτό υποχρέωσε τον Αντίγονο να συνάψει τελικά συνθήκη ειρήνης μαζί τους, την οποία σεβάστηκαν και οι Σελευκίδες.

Μέσα στους επόμενους τρεις αιώνες, η Πέτρα εξελίχθηκε σ’ ένα σημαντικό σταυροδρόμι των εμπορικών οδών που συνέδεαν την Κίνα, την Ινδία και τη Νότιο Αραβία με την Αίγυπτο, τη Συρία, την Ελλάδα και τη Ρώμη. Οι Ναβαταίοι συνέχισαν να εμπορεύονται είδη πολυτελείας (λιβάνι, πολύτιμους λίθους, μπαχαρικά και μετάξι) και κατάφεραν σταδιακά να μεγαλώσουν το κράτος τους, που τον 1ο π.Χ. αιώνα εκτεινόταν από τη Δαμασκό έως τον Αραβικό κόλπο.

Η περίοδος της μεγάλης ακμής τοποθετείται μεταξύ της βασιλείας του Αρέθα Α’ (169 π.Χ.) και αυτής του Ραβίλα Β’ (71-106 μ.Χ.). Η πόλη της Πέτρας, που αριθμούσε περί τους 35.000 - 40.000 κατοίκους, έπαιρνε τη μορφή που παρουσιάζει σήμερα.

Η πρώτη απόπειρα των Ρωμαίων (63 π.Χ.) να καθυποτάξουν με τον στρατηγό Πομπήιο τους Ναβαταίους είχε ατυχή κατάληξη. Η ρωμαϊκή προσάρτηση ήρθε τελικά το 106 μ. Χ., όταν ο αυτοκράτορας Τραϊανός νίκησε τους Ναβαταίους και ίδρυσε την «επαρχία Πετραίας Αραβίας» με πρωτεύουσα την Πέτρα. Τον 3ο μ. Χ. αιώνα, όταν η πρωτεύουσα της επαρχίας μεταφέρθηκε στη Βόσρα και ταυτόχρονα άρχισαν οι επιδρομές των Σασσανιδών Περσών, ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για την πολιτεία. Με την κατάκτηση των Αράβων η περιοχή παρήκμασε και, παρά τη σύντομη παρουσία των Σταυροφόρων, η Πέτρα εγκαταλείφθηκε οριστικά τον 13ο αιώνα.

Αν και οι αναφορές για την Πέτρα σε αρχαία κείμενα ήταν εκτενείς, η θέση της λησμονήθηκε και τα λαξευμένα οικοδομήματά της προσέφεραν καταφύγιο σε ντόπιες φυλές βεδουίνων. Η πόλη ανακαλύφθηκε το 1812, όταν ο Ελβετός περιηγητής John Lewis Burckhart, μεταμφιεσμένος σε μουσουλμάνο Βεδουίνο, και με τη δικαιολογία ότι ήθελε να προσκυνήσει τον τάφο του Ααρών, διέσχισε την κοίτη του ποταμού Wadi Mousa και αντίκρισε έκπληκτος την αρχαία Πέτρα των φιλολογικών πηγών.

Το όνομα της πόλης
Οι Ναβαταίοι ονόμαζαν την πόλη τους Ράκμου, που σημαίνει «Βράχος με χρωματιστές ραβδώσεις», ενώ οι Αραβες την αποκαλούσαν Ουάντι Μούσα (Κοιλάδα του Μωυσή). Η ονομασία Πέτρα είναι ελληνική και σύμφωνα με τον αρχαίο Ελληνα ιστορικό Ιερώνυμο από την Καρδία, δόθηκε από τους Ελληνες εμπόρους. Την άνοιξη οι κάτοικοι της Πέτρας γιόρταζαν μια θεότητα στην οποία προσέφεραν, ως θυσία, διάφορα αγαθά πάνω σε μια μεγάλη πέτρα. Η πέτρα αυτή υπάρχει ακόμα και σήμερα, βρίσκεται νοτιοδυτικά της πόλης και ονομάζεται Ουμ-αλ-Μπιγιάρα.

Μια πολιτεία λαξευμένη στα βράχια
Τα μνημεία της Πέτρας σώζονται σήμερα σε σχετικά καλή κατάσταση και στην πλειονότητά τους αποτελούσαν ταφικά κτίσματα. Η οικιστική αρχιτεκτονική στην περιοχή ήταν άλλωστε πολύ περιορισμένη, αφού οι Ναβαταίοι, παρά τον πλουτισμό και τη κοινωνική τους διαφοροποίηση, παρέμειναν άνθρωποι των καραβανιών και προτιμούσαν να ζουν στις σκηνές τους.

Οι εντυπωσιακές προσόψεις των σμιλευμένων στους βράχους κτιρίων και τάφων, φανερώνουν την εμπορική σημασία και αίγλη της Πέτρας μέχρι και τα υστερορωμαϊκά χρόνια. Μπορεί η πόλη να μην κατακτήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο ή τους διαδόχους του, όμως οι επιδράσεις και η μίμηση ελληνιστικών αρχιτεκτονικών τύπων ήταν καταλυτική και οδήγησε στη δημιουργία εξαιρετικών δειγμάτων της ναβαταϊκής αρχιτεκτονικής.

Μετά τη προσάρτηση της περιοχής στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, στις προσόψεις των οικοδομημάτων της πόλης εμφανίζονται παράλληλα και στοιχεία της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής.

Οι χιλιάδες τουρίστες που επισκέπτονται κάθε χρόνο την Πέτρα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν άλλο ένα ανεξίτηλο σημάδι της ιστορίας του ανθρώπου. Κανείς δεν μπορεί να μείνει ασυγκίνητος μπροστά στο θέαμα των περίπου 3.000 κτισμάτων της νεκρόπολης των Ναβαταίων. Αν και έχουν γραφτεί πολλά για την Πέτρα, τίποτα -και κανένας- δεν μπορεί πραγματικά να σας προετοιμάσει γι’ αυτό το υπερθέαμα!

Πριν προσεγγίσετε την πόλη μπορείτε να επισκεφθείτε την πηγή Αϊν Μούσα, που υποτίθεται άνοιξε ο Μωυσής χτυπώντας δυο φορές τον βράχο. Η είσοδος στη Πέτρα γίνεται μέσω του στενού φαραγγιού Siq, που ξεπερνά σε μήκος το 1 χιλιόμετρο. Σε κάθε πλευρά του φαραγγιού ορθώνονται θεόρατοι κάθετοι βράχοι (80 μ. ύψος) με εκθαμβωτικά χρώματα και σχηματισμούς.

Κατά μήκος του φαραγγιού υπάρχουν ίχνη από ένα αρχαίο φράγμα, καθώς και αρκετά μικρά ταφικά μνημεία, όπως οι τρεις λίθινοι λαξευτοί «πυλώνες», ο τάφος με τους Οβελίσκους και το Τρίκλινο.

Στο τέλος του στενού Siq, εμφανίζεται ξαφνικά το διασημότερο και ωραιότερο μνημείο της Πέτρας, το «Θησαυροφυλάκιο» (Ελ Καζνέ), το οποίο η τοπική λαϊκή φαντασία αποδίδει στον Φαραώ. Πρόκειται για έναν υπέροχο λαξευμένο ταφικό ναό, με καθαρά ελληνιστικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, που όμοιός του δεν υπάρχει σε όλο τον κόσμο! Η πλειονότητα των αρχαιολόγων υποστηρίζει ότι το καλοδιατηρημένο μνημείο του Ελ Καζνέ κατασκευάστηκε στα χρόνια του βασιλιά Αρέθα Γ’ Φιλέλληνος από Ελληνες τεχνίτες (85-84 π. Χ.).

Λίγο πιο πέρα, αφού περάσετε από την «οδό των Προσόψεων» (εδώ υπάρχουν δεκάδες προσόψεις τάφων διαφορετικών εποχών και τεχνοτροπιών), φτάνετε στο αρχαίο ρωμαϊκό θέατρο, με εδώλια λαξευμένα στον βράχο και υπερυψωμένη σκηνή. Χρονολογείται από τον 1ο μ.Χ. αιώνα, είναι χωρητικότητας 3.000 θεατών και κτίστηκε στη θέση παλαιότερου ελληνιστικού. Το θέατρο της Πέτρας φανερώνει τη πνευματική αφύπνιση των ντόπιων που επιτεύχθηκε με την επίδραση του Ελληνισμού.

Από την Πέτρα στην Ακαμπα
Μετά το ρωμαϊκό θέατρο, το φαράγγι ανοίγει και αποκαλύπτεται η κεντρική κοιλάδα της Πέτρας που εντυπωσιάζει με τη φυσική ομορφιά και την αρχιτεκτονική των κτισμάτων της.

Στον χώρο υπάρχουν εκατοντάδες περίτεχνα λαξευτοί τάφοι με περίπλοκα σκαλίσματα (ο τάφος της Υδρίας, ο τάφος των Λεόντων, ο τάφος των Οβελίσκων, ο Κορινθιακός τάφος, ο τάφος του Ρωμαίου στρατιώτη, κ.ά.). Αντίθετα, οι κατοικίες είναι ελάχιστες, μια και οι περισσότερες καταστράφηκαν από σεισμούς.

Από αυτό το σημείο ξεκινά και η κεντρική οδός της πόλης, που είναι περιστοιχισμένη από κιονοστοιχίες. Το κομμάτι αυτό της πόλης φέρει τη ρωμαϊκή σφραγίδα, με το Νυμφαίο, τις τρεις Αγορές, το Βασιλικό ανάκτορο, το Γυμνάσιο και το Τέμενος.

Σε αρκετή απόσταση από το κέντρο της ρόδινης πολιτείας (απαιτείται περίπου 40’ ανηφορική πεζοπορία σε 800 λαξευμένα σκαλοπάτια), ορθώνεται στην κορυφή ενός απότομου βράχου ο ναός Ελ-Ντεΐρ, που σημαίνει «Μοναστήρι».

Η κούραση της ανάβασης ξεχνιέται αμέσως, όταν βρεθείτε μπροστά σ’ ένα ακόμα υπέροχο μνημείο της Πέτρας, που χρονολογείται από τον 1ο μ.Χ. αιώνα και είναι εξ ολοκλήρου λαξευμένο στον βράχο. Από εδώ, η θέα της περιοχής είναι αποκαλυπτική, το βλέμμα απλώνεται τόσο στην κοιλάδα της Πέτρας, όσο και στο όρος Χορ, στην κορυφή του οποίου -σύμφωνα με την παράδοση- βρίσκεται ο τάφος του Ααρών.

Αν ο χρόνος είναι σύμμαχός σας, μετά την Πέτρα μπορείτε να επισκεφθείτε άλλους δύο αξιόλογους κοντινούς προορισμούς στα νότια της Ιορδανίας, την κοιλάδα Wadi Rum και τη παραλιακή πόλη Ακαμπα της Ερυθράς Θάλασσας.

Στο βιβλίο του «Seven Pillars of Wisdom» (Οι Επτά Στύλοι της Σοφίας), που συνέγραψε αμέσως μετά το τέλος του πολέμου, ο Τ.Ε. Λόρενς (ο επονομαζόμενος Λόρενς της Αραβίας) περιγράφει ως «απέραντη» και «θεϊκή» την άγρια ομορφιά της Wadi Rum. Ο Αγγλος συνταγματάρχης, προκειμένου να αιφνιδιάσει την τουρκική φρουρά της Ακαμπα, είχε διασχίσει τότε την ιορδανική έρημο, περνώντας από την περιοχή της Wadi Rum.

Σαγηνευτικοί αμμόλοφοι, στενά φαράγγια, κόκκινη άμμος και πανύψηλοι γρανιτένιοι βράχοι σε ευφάνταστα σχήματα καλύπτουν σήμερα μια προστατευόμενη περιοχή 720 τ.χλμ. Την Wadi Rum μπορείτε να εξερευνήσετε με άλογα, καμήλες και τετρακίνητα οχήματα. Η περιοχή προσφέρεται για αναρριχήσεις, πεζοπορίες και ενδιαφέρουσες διαδρομές μέσα σε άγρια φαράγγια, ενώ υπάρχει η δυνατότητα να διανυκτερεύσετε στην έρημο, μέσα σε σκηνές Βεδουίνων.

Τέλος, σε απόσταση 50 χλμ. της Wadi Rum, βρίσκεται η νοτιότερη πόλη της Ιορδανίας, το παραθαλάσσιο θέρετρο Ακαμπα. Οι αμμουδερές παραλίες, τα καταγάλανα νερά και η πλούσια ζωή στους κοραλλιογενείς υφάλους, σε συνδυασμό με το εύκρατο μεσογειακό κλίμα και την πολύ καλή τουριστική υποδομή, την έχουν αναδείξει ως μια από τις ομορφότερες παραθαλάσσιες πόλεις της Ερυθράς Θάλασσας και έναν μικρό παράδεισο για τους οπαδούς των καταδύσεων.

Ενα μπαρόκ «Μοναστήρι»
Το «Μοναστήρι» συναγωνίζεται σε φήμη το Ελ Κασνέ. Η πρόσοψη του ναού έχει πλάτος 50 μ. και ύψος 43 μ., χωρίζεται σε δύο επίπεδα και η πλούσια διακόσμησή του παραπέμπει σε μπαρόκ ρυθμό! Η είσοδος οδηγεί σε μια ευρύχωρη τετράγωνη αίθουσα όπου υπήρχε βωμός, ενώ αξιόλογος είναι και ο θόλος του ναού, ύψους σχεδόν 10 μ. Ο ναός Ελ-Ντεΐρ ήταν αρχικά αφιερωμένος στον θεοποιημένο βασιλιά Ομπάντας Α’, αλλά την ονομασία «Μοναστήρι» πήρε τη βυζαντινή περίοδο, όταν έγινε τόπος λατρείας των ντόπιων χριστιανών.

FAST INFO

Πότε να πάτε
Η καλύτερη εποχή για να επισκεφθείτε την Πέτρα είναι από Οκτώβριο-Μάιο. Η θερμοκρασία κυμαίνεται τότε σε «φιλικά» επίπεδα (15-20°C) και η ατμόσφαιρα είναι αρκετά καθαρή. Το καλοκαίρι, αντίθετα, ο υδράργυρος εκτοξεύεται στους 42-45°C.

Απαραίτητα έγγραφα
Για τους Ελληνες πολίτες απαιτείται η έκδοση βίζας για την είσοδο στη χώρα. Βίζα μπορείτε να πάρετε από την πρεσβεία της Ιορδανίας στην Αθήνα (Παπαδιαμάντη 21, Παλαιό Ψυχικό, τηλ. 210-6744161, Φαξ. 210-6740578, e-mail: jor_embl@otenet.gr ).Το διαβατήριό σας πρέπει να έχει εξάμηνη ισχύ.

Πώς θα πάτε
Από την πρωτεύουσα Αμάν μπορείτε να πάτε στην Πέτρα, είτε με λεωφορείο (τρεις ώρες περίπου) είτε με ταξί. Η Πέτρα δεν διαθέτει αεροδρόμιο - το κοντινότερο βρίσκεται στην παραλιακή πόλη Ακαμπα (85 χλμ., νότια).

Τι να αγοράσετε
Πριν αγοράσετε οτιδήποτε, διαπραγματευτείτε για καλύτερη τιμή. Το παζάρεμα είναι άγραφος νόμος. Από την Ιορδανία μπορείτε να φέρετε παραδοσιακά υφαντά, κεραμικά, ασημένια κοσμήματα, ναργιλέδες, ντόπια χειροτεχνήματα, ξίφη Βεδουίνων και μπουκάλια με πολύχρωμη άμμο της ερήμου.

Πότε να επισκε­φθείτε την Πέτρα
Η καλύτερη ώρα για να επισκεφθείτε την Πέτρα, ειδικά εάν σκοπεύετε να φωτογραφίσετε, είναι νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα. Τότε, η γωνία του ήλιου υπογραμμίζει και ενισχύει τα εκπληκτικά χρώματα των βράχων.

Μέσα μεταφοράς
Στον αρχαιολογικό χώρο δεν επιτρέπεται η είσοδος σε μηχανοκίνητα οχήματα. Αν δεν θέλετε να περπατήσετε, για να περιηγηθείτε στη Πέτρα μπορείτε να νοικιάσετε άλογο, γαϊδούρι, καμήλα ή και άμαξα.

Το Θησαυ­ρο­φυλάκιο
Με το Ελ Κασνέ οι Ναβαταίοι γλύπτες έφτασαν την τέχνη τους σε πολύ υψηλό επίπεδο. Η διώροφη πρόσοψη του μνημείου έχει ύψος 45 μ. και πλάτος 25 μ. και ήταν στολισμένη με αγάλματα. Στο εσωτερικό υπάρχει μια μεγάλη αίθουσα σε σχήμα κύβου, με ακμή περίπου 13,5 μ., καθώς και άλλες τρεις μικρότερες. Στον δεύτερο όροφο της πρόσοψης ξεχωρίζει μια λαξευμένη υδρία. Οι Βεδουίνοι πίστευαν ότι η υδρία έκρυβε στο εσωτερικό της έναν θησαυρό, γι’ αυτό και επανειλημμένα την είχαν πυροβολήσει, για να την παραβιάσουν. Αυτή η παράδοση εξηγεί και την ονομασία «Θησαυρο­φυλάκιο».

Είσοδος και περιήγηση
Η είσοδος στον αρχαιολογικό χώρο κοστίζει περίπου 26 ευρώ και το εισιτήριο ισχύει για δυο μέρες. Κατά την περιήγηση στον αρχαιολογικό χώρο, φορέστε άνετα παπούτσια, ανάλαφρα ρούχα και καπέλο για τον ήλιο, ενώ έχετε μαζί σας ένα παγούρι με νερό.

ΔΙΑΜΟΝΗ

ΠΕΤΡΑ
Στο χωριό Wadi Mousa, που θεωρείται η κοντινότερη βάση για εξορμήσεις στην Πέτρα, υπάρχουν δεκάδες καταλύματα, από ξενοδοχεία 5 αστέρων μέχρι ενοικιαζόμενα δωμάτια. Συστήνονται: «Grand View Hotel» (00962 3 2156871, www.grandview.com.jo ), «Crowne Plaza Re­sort Pe­tra» (00962 3 2156266,www.crowneplaza.com ), «Petra Marriott Hotel» (00962 3 215 6407, www.petramarriott.com ), «Silk Road Hotel» (00962 3 2157222 www.petrasilkroad.com ) και «Amra Pa­­lace Hotel» (00962 3 2157070, www.amrapalace.com ).

ΑΚΑΜΠΑ
Η Ακαμπα βρίσκεται σε καθεστώς Duty Free και διαθέτει αρκετά πολυτελή ξενοδοχεία. Προτείνονται: «Aqaba Movenpick Resort» (00962 3 2034020, www.moven­pick-aqaba.com ), «Inter­co­ntinental Hotel» (00962 3 2092222, www.ichotels­group.com ) και «Radis­son Blu Tala Bay Re­sort» (00962 3 2090777, www.radissonblu.com ).

ΦΑΓΗΤΟ

ΠΕΤΡΑ
Στην Ιορδανία μπορείτε να τρώτε άφοβα στα εστιατόρια, αλλά προτιμήστε να πίνετε μόνο εμφιαλωμένο νερό. Για αραβική κουζίνα, προτιμήστε τα εστιατόρια "ARABI", "AL WARDEH AL SHAMIEH" και "RED CAVE".

ΑΚΑΜΠΑ
Προτιμήστε τα εστιατόρια των ξενοδοχείων "AQABA MOVENPICK RESORT", "INTERCONTINENTAL HOTEL" και "AQABA GULF HOTEL".

Κωνσταντίνος Μητσάκης

ΕΘΝΟΣ

ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟ

Το μικροσκοπικό διαμάντι του Αιγαίου ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΩ ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ Στην ανατολικότερη άκρη της Ελλάδας, αγκαλιά με τις μικρασιατικές ακτές, το Καστελλόριζο είναι ένας μικρός νησιωτικός παράδεισος που, παρά τις αμέτρητες ομορφιές και τη μακραίωνη ιστορία του, παραμένει ανέγγιχτος από τον μαζικό τουρισμό. Ανάμεσα στα βραχώδη νησάκια και στις νησίδες που σχηματίζουν τούτη τη μικρογραφία αρχιπελάγους, δύο απλωτές, θαρρείς, από τα τουρκικά παράλια, ένα ήταν αρκετά μεγάλο ώστε να κατοικηθεί, σχεδόν από τις απαρχές της ιστορίας. Ετσι λένε ότι πήρε το όνομά της η Μεγίστη - και ας πρόκειται για ένα από τα πιο μικρά νησιά της Μεσογείου. Ως Μεγίστη ταξίδεψε στην ιστορία μέχρι τον Μεσαίωνα, όταν οι Ιωαννίτες ιππότες έχτισαν εδώ το Castello Rosso, το κάστρο στην κορυφή του κοκκινωπού βράχου που υψώνεται πάνω από το λιμάνι. Κατά άλλη εκδοχή, το όνομα προκύπτει από τον ίδιο τον οικισμό, που απλώνεται «στου Καστέλλου τη ρίζα» ίσα με το νερό. Αυτά είναι πράγματα για να απασχολεί κανείς το μυαλό του στις ατέλειωτες ώρες -εφόσον επιλέξει την πρόσβαση με το πλοίο- που χρειάζεται για να φτάσει στο πιο ακριτικό των ελληνικών νησιών. Γιατί, μόλις αντικρίσει το λιμάνι και το κουκλίστικο χωριό που το αγκαλιάζει, ονομασίες και ετυμολο-γίες δεν έχουν πια καμία απολύτως σημασία. Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, το Καστελλόριζο ήταν ένας σχετικά άσημος προορισμός, ακόμα και μεταξύ Ελλήνων - ένας μακρινός, δυσπρόσιτος, ελάχιστα διαφημισμένος τόπος. Ομως, την τελευταία εικοσαετία, το νησάκι των μόλις 9 τετραγωνικών χιλιομέτρων αναδύθηκε από την ακριτική του απομόνωση για να συστηθεί απευθείας στο διεθνές κοινό: το 1991, η βραβευμένη με Οσκαρ ιταλική ταινία «Mediterraneo» ξενάγησε τους απανταχού κινηματογραφόφιλους στα γοητευτικά τοπία του Καστελλόριζου. Αρκετά αργότερα, το 2006, ένα ουράνιο φαινόμενο, η εντυπωσιακή ολική έκλειψη ηλίου, έφερε στο νησί εκατοντάδες επισκέπτες από κάθε γωνιά της Γης. Κατά μήκος του ασφαλούς φυσικού λιμανιού απλώνεται ο μοναδικός οικισμός του νησιού. Αυτό είναι όλο κι όλο το Καστελλόριζο? μια σταλιά τόπος, αλλά με τόσο πλούσια ιστορία, που θα σας πάρει λίγο χρόνο για να τον εξερευνήσετε ενδελεχώς. Η βόλτα στα σοκάκια του μοιάζει με ταξίδι πίσω στο χρόνο. Αλλάζοντας χέρια Η Μεγίστη κατοικείται από τη νεολιθική εποχή, όπως μαρτυρούν τα άφθονα ευρήματα που έχουν έρθει στο φως. Στην αρχαιότητα κατοικήθηκε από Πελασγούς και αργότερα από Δωριείς, ενώ πέρασαν από εδώ Μινωίτες και Μυκηναίοι. Στενές ήταν πάντα και οι επαφές με τα μικρασιατικά παράλια, με τα οποία το νησί διατηρούσε ζωτικές, για την επιβίωση και την ανάπτυξή του, εμπορικές σχέσεις. Η Μεγίστη γνώρισε περιόδους δόξας -μέχρι και δικά της νομίσματα έκοβε-, αλλά συνήθως ήταν εξαρτημένη από κάποια μεγαλύτερη δύναμη της εποχής - κυρίως τη Ρόδο. Λόγω της στρατηγικής της θέσης, τους επόμενους αιώνες ουκ ολίγοι θα διεκδικήσουν τη Μεγίστη: Ρωμαίοι, Βυζαντινοί και ύστερα, το 1306, είναι η σειρά των Ιωαννιτών ιπποτών. Εκείνοι θα χτίσουν το μεσαιωνικό κάστρο στην κορυφή των βράχων και θα δώσουν στη Μεγίστη το όνομα Καστελλόριζο, το οποίο θα αποτελέσει τόπο εξορίας των αντιπάλων τους. Το 1440, ο στόλος των Αιγύπτιων Μαμελούκων επιτίθεται στο νησί. Ο οικισμός ερειπώνεται και οι κάτοικοι αιχμαλωτίζονται, για να βρεθούν δούλοι στην Ανατολή. Τα επόμενα 200 χρόνια, το Καστελλόριζο θα αλλάζει διαρκώς χέρια μεταξύ Φράγκων και Οθωμανών. Εν τέλει, θα κυ-ριαρχήσουν οι τελευταίοι. Επί τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι του νησιού θα καταφέρουν να διατηρήσουν πολλά προνόμια, τα οποία θα τους επιτρέψουν να αναπτύξουν σταδιακά μια ανθηρή οικονομία, βασισμένη κυρίως στη ναυτιλία. Ο εμπορικός στόλος του Καστελλόριζου αλώνιζε την ανατολική Μεσόγειο, μεταφέροντας αγαθά από και προς την Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική. Το εμπόριο έφερε στους ντόπιους άφθονο πλούτο. Μάρτυράς του είναι τα πανέμορφα αρχοντικά νεοκλασικού ύφους που απλώνονται κατά μήκος του «Κορδονιού», όπως ονομάζουν οι ντόπιοι την παραλιακή οδό - και αγαπημένη τους βόλτα. Αυτά τα δίπατα και τρίπατα αρχοντόσπιτα, άλλα ζωηρόχρωμα και άλλα κατάλευκα, με τα ξύλινα παράθυρα, τα μπαλκόνια και τις κόκκινες κεραμοσκεπές, ανάγονται κυρίως στα μέσα του 19ου αιώνα. Σήμερα, πολλά από αυτά έχουν ανακαινιστεί και είναι είτε ιδιωτικές κατοικίες είτε ξενώνες. Προς τιμήν τους, οι Καστελλοριζιοί φρόντισαν, εκτός από την προσωπική τους περιουσία, να προικίσουν τον τόπο τους με αξιόλογα δημόσια κτίρια. Περιδιαβαίνοντας τις συνοικίες Κάβος, Χωράφια, Μανδράκι, θα συναντήσετε το δημαρχείο, τη Δημοτική Αγορά αλλά και τη Σαντράπειο Σχολή, η οποία θα σας φανεί πολύ οικεία: λογικό, αφού η πρόσοψή της είναι ακριβές αντίγραφο του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επίσης, ανέγειραν πανέμορφες εκκλησίες, όπως εκείνη των πολιούχων του νησιού, Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης - τα τάματα και ο διάκοσμος θα σας δώσουν άλλη μια εικόνα της ακμής που γνώρισε το Καστελλόριζο χάρη στη θάλασσα. Οι κίονες που στηρίζουν τον τρούλο μεταφέρθηκαν από το ναό του Απόλλωνα στα Πάταρα της Λυκίας, στη Μικρασία. Στο λιμάνι υψώνεται ο μιναρές του τζαμιού του Καστελλόριζου, που λειτουργούσε ώς τις αρχές του 20ού αιώνα. Τους καλοκαιρινούς μήνες είναι ανοιχτό το μικρό λαογραφικό μουσείο που φιλοξενεί. Συνεχίζοντας τη βόλτα στην περιοχή του λιμανιού, θα συναντήσετε τα 315 (λένε) σκαλοπάτια που οδηγούν στον Αγιο Γεώργιο του Βουνού. Είναι χτισμένος σε μια εντυπωσιακή τοποθεσία, στη θέση παλαιοχριστανικής εκκλησίας - σώζεται το δάπεδό της. Στο εσωτερικό βρίσκεται και μια ενδιαφέρουσα κατακόμβη. Στους πρόποδες του βράχου του κάστρου, το ενδιαφέρον γίνεται καθαρά αρχαιολογικό: εδώ σώζεται σε άριστη κατάσταση ένας ναόσχημος λυκιακός τάφος του 4ου αιώνα - άλλη μία ένδειξη των πανάρχαιων δεσμών του Καστελλόριζου με τα μικρασιατικά παράλια. Ανηφορίζοντας θα βρεθείτε στο μεσαιωνικό κάστρο. Οταν κατασκευάστηκε, τον 14ο αιώνα, ήταν ένα από τα πιο ισχυρά φρούρια της ανατολικής Μεσογείου. Σήμερα πια στέκει ερειπωμένο, συντροφιά με τα ερείπια της αρχαίας ακρόπολης. Εκεί ψηλά αξίζει να ξαποστάσετε και να απολαύσετε τη θέα στον οικισμό, στο λιμάνι και στα μικρασιατικά παράλια, που απέχουν ελάχιστα. Πριν κατηφορίσετε, περάστε και από το ωραίο μουσείο του Καστελλόριζου: φιλοξενεί αρχαιολογικά ευρήματα και εκθέματα από κάθε χρονική περίοδο της ιστορίας του νησιού, όπως για παράδειγμα τις τοιχογραφίες του Αγίου Νικολάου του κάστρου. Κάνοντας βόλτες στον οικισμό, θα παρατηρήσετε ότι πολλά σπίτια, ακόμα και αρχοντικά, στέκουν ρημαγμένα. Αρκετά καταστράφηκαν το 1926, όταν ένας πανίσχυρος σεισμός 8 Ρίχτερ συγκλόνισε την περιοχή. Η καταστροφή ολοκληρώθηκε στη διάρκεια των γερμανικών βομβαρδισμών το 1943, με τις πυρκαγιές που ακολούθησαν να δίνουν τη χαριστική βολή στο νησί. Είχε αρχίσει να παρακμάζει ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα - τότε, οι διαδοχικές εναλλαγές των ευρωπαϊκών δυνάμεων κατοχής καθώς και οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης οδήγησαν έναν τεράστιο αριθμό ντόπιων στην ξενιτιά, κυρίως στην Αυστραλία. Μάλιστα, η κοινότητα των Καστελλοριζιών της Αυστραλίας αριθμεί πολλαπλάσια μέλη από τους μόνιμους κατοίκους του νησιού, που δεν ξεπερνούν τους 300 στις μέρες μας. Περίπατοι στην ύπαιθρο Το Καστελλόριζο δεν έχει δρόμους, πλην της ασφάλτου που συνδέει τον οικισμό με το αεροδρόμιο. Τα αυτοκίνητα μετριούνται στα δάχτυλα και υπάρχει ένα και μοναδικό ταξί που εξυπηρετεί τους επισκέπτες. Ομως, είναι τόσο μικρούτσικος τόπος, ώστε αξίζει τον κόπο να τον περπατήσετε, ακολουθώντας τα καλοχαραγμένα μονοπάτια της υπαίθρου. Μόλις ένα χιλιόμετρο από τον οικισμό βρίσκεται το Παλαιόκαστρο, ένα από τα αρχαιότερα μνημεία του νησιού, που χρησιμοποιούνταν μέχρι και την εποχή των ιπποτών. Νότια του οικισμού θα συναντήσετε τα αμυντικά «κυκλώπεια» τείχη της Βίγλας, που πιθανότατα ανάγονται στην ελληνιστική εποχή. Η πεζοπορία στην ύπαιθρο είναι επίσης μια καταπληκτική ευκαιρία να ανακαλύψετε έναν οικολογικό παράδεισο, όπου απαντούν διάφορα σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας, με πιο διάσημη τη σαλαμάνδρα Mertensiella luschani. Το Καστελλόριζο είναι το ένα από τα μόλις τρία νησιά όπου ζει αυτό το σπάνιο και προστατευόμενο είδος, που θυμίζει μικροσκοπικό δεινοσαυράκι! Παραλίες στο Καστελλόριζο... δεν υπάρχουν, αλλά δεν συντρέχει λόγος απογοήτευσης. Εκτός από τις βουτιές που μπορείτε να κάνετε στα πεντακάθαρα, διάφανα νερά του λιμανιού ή στην περιοχή Πλάκες, πολλά βαρκάκια θα σας μεταφέρουν στις αμμουδιές που βρίσκονται στα γειτονικά νησάκια και στις βραχονησίδες: στη Ρω -όπου θα δείτε και το μνημείο της περίφημης Κυράς της-, στη Στρογγύλη και στον Αγιο Γεώργιο, με το ομώνυμο εκκλησάκι. Ομως, το πιο εντυπωσιακό σημείο για βουτιές βρίσκεται στο ίδιο το Καστελλόριζο και δεν είναι άλλο από τη Σπηλιά του Παράστα, ένα από τα μεγαλύτερα θαλάσσια σπήλαια της Μεσογείου. Πραγματικό θαύμα της φύσης, κρυμμένο τόσο καλά στα βράχια, που, για να χωρέσει το βαρκάκι, θα πρέπει να σκύψετε τόσο που να ακουμπήσει η μύτη στα δάχτυλά σας! Η φύση έχει διακοσμήσει το σπήλαιο με απίθανους σταλακτίτες, ενώ τα τοιχώματά του παίρνουν απερίγραπτες γαλάζιες αποχρώσεις χάρη στον ιριδισμό του νερού. Η σπηλιά ονομάζεται και Φώκιαλη, καθώς λέγεται πως εδώ φωλιάζουν οι φώκιες monachus monachus. Βέβαια, είναι μάλλον απίθανο να συναντήσετε κάποια, γιατί δεν αντέχουν καθόλου την πολυκοσμία.Το Καστελλόριζο προσφέρει πληθώρα εμπειριών, όμως πάνω από όλα είναι τόπος γαλήνης, ηρεμίας και -γιατί όχι- ραστώνης. Μια τεμπέλικη βόλτα στο Κορδόνι, όταν τα βουνά της Μικρασίας, απέναντι, βάφονται στα χρώματα του σούρουπου και το ένα μετά το άλλο ανάβουν τα φωτάκια του Κας, της αρχαίας Αντιφέλλου, ίσως είναι η πεμπτουσία των απολαύσεων που μπορεί να σας χαρίσει αυτό το ακριτικό διαμαντάκι του Αιγαίου. Η Κυρά της Ρω Νοτιοδυτικά του Καστελλόριζου βρίσκεται η νησίδα Ρω. Εκεί ζούσε ολομόναχη από το 1940, όταν χήρεψε, η Κυρά της Ρω -κατά κόσμον Δέσποινα Αχλαδιώτη-, η πιο διάσημη ακρίτισσα της ελληνικής ιστορίας, με αντιστασιακή δράση. Από το 1943 ώς το θάνατό της, το 1982, φρόντιζε να μην περάσει ούτε μία μέρα που να μην κυματίζει η σημαία στη μικροσκοπική βραχονησίδα. Η Κυρά της Ρω τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών, από το Πολεμικό Ναυτικό κ.ά. και σήμερα στο νησάκι της υψώνεται ένα μνημείο προς τιμήν της. Memo ΜΕΤΑΒΑΣΗ Αν αποφασίσετε να πάτε στο Καστελλόριζο με καράβι, ετοιμαστείτε για ένα από τα πιο μακρινά ταξίδια της ζωής σας, αφού διαρκεί περίπου 23 ώρες (δρομολόγια πλοίων από Πειραιά: http://info.yen.gr). Αλλες επιλογές είναι να μεταβείτε αεροπορικώς ή με καράβι στη Ρόδο και από εκεί να πετάξετε για Καστελλόριζο (Olympic Air: Τ/801.801.01.01, www.olympicair.com). Η Ρόδος συνδέεται με το Καστελλόριζο και ακτοπλοϊκώς - το ταξίδι διαρκεί περίπου 5 ώρες (Λιμεναρχείο Ρόδου: Τ/22410-22.220, 22410-28.888). ΔΙΑΜΟΝΗ Mediterraneo (Τ/22460-49.007, www.mediterraneo-megisti.com) Ενας πανέμορφος ξενώνας δίπλα στη θάλασσα, με Γαλλίδα ιδιοκτήτρια, η οποία ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα το Καστελλόριζο και αποφάσισε να μείνει για πάντα εκεί. Αρχιτέκτονας η ίδια, έχει επιμεληθεί αισθητικά τον ξενώνα, που διαθέτει δωμάτια με θέα καθώς και μια πανέμορφη σουίτα. Από 70 ευρώ το δίκλινο δωμάτιο με πρωινό. Megisti Hotel (T/22460-49.219, www.megistihotel.gr) Ενα όμορφο μπουτίκ ξενοδοχείο που ξεκίνησε την «καριέρα» του πολλές δεκαετίες πριν, οπότε ήταν το μοναδικό κατάλυμα στο νησί. Πρόσφατα ανακαινίστηκε πλήρως και είναι ανοιχτό τη θερινή σεζόν. Από 130 ευρώ το δίκλινο δωμάτιο με πρωινό. Poseidon Apartments (Τ/22460-49.257, www.kastelorizo-poseidon.gr) Αλλος ένας όμορφος ξενώνας που αποτελεί καλή επιλογή για να μείνετε στο Καστελλόριζο. Από 80 € το δίκλινο δωμάτιο με πρωινό. Επιπλέον, μπορείτε να επιλέξετε για τη διαμονή σας ενοικιαζόμενα δωμάτια, που προσφέρονται σε μεγάλο εύρος τιμών. Στην ιστοσελίδα της Ομοσπονδίας Τουριστικών Οικογενειακών Καταλυμάτων Δωδεκανήσων (www.blueislands.gr) μπορείτε να εντοπίσετε κάποια από αυτά. ΦΑΓΗΤΟ Το Καστελλόριζο φημίζεται για τα ψαρικά και τα θαλασσινά του. Δοκιμάστε τα στην Αλεξάνδρα, στον Λαζαράκη και στα Πλατάνια, που εμφανίστηκαν μάλιστα και στην ταινία «Mediterraneo». ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Εκτός από θαλασσινά και ψάρια, στο Καστελλόριζο θα απολαύσετε γεμιστό κατσικάκι, ρεβιθοκεφτέδες αλλά και νόστιμα τοπικά γλυκά, όπως κατουμάρια, στραβά και χαλβά του κουταλιού. ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ • Τον Ιούλιο, το μεγαλύτερο πανηγύρι είναι αυτό του Προφήτη Ηλία (20/7), που έχει μια κάποια ιδιαιτερότητα: την παραμονή, οι ντόπιοι πέφτουν με τα ρούχα στη θάλασσα - και δεν θα διστάσουν να σας παρασύρουν αν δεν κρατήσετε... απόσταση ασφαλείας! • Τον Δεκαπενταύγουστο, και εδώ γίνεται βέβαια μεγάλη γιορτή, που ξεκινά από την παραμονή, όταν τα παιδιά ανάβουν φωτιές και αρχίζουν τα σάλτα! ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΚΑΣ Μια επίσκεψη στη γειτονική Τουρκία επιβάλλεται αν βρεθείτε στο Καστελλόριζο - αρκεί να μην έχετε ξεχάσει την (καινούργια) ταυτότητά σας. Το Κας, αυτή η μικρή πόλη της τουρκικής «Ριβιέρας», διατηρεί, παρά την τουριστική ανάπτυξη, το χαρακτήρα της. Εκτός από το πολύχρωμο παζάρι που γίνεται κάθε Παρασκευή, το Κας βρίσκεται σε μια περιοχή γεμάτη μνημεία. Λίγο έξω από την πόλη σώζεται αρχαίο θέατρο, απομεινάρι της αρχαίας Αντιφέλλου. ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ Κωδικός κλήσης: 22460 Δήμος: 49.269 Αστυνομία: 49.333 Λιμεναρχείο: 49.270 Αγροτικό Ιατρείο: 49.267 Αεροδρόμιο: 49.250

Για κρατήσεις που αφορούν τη διαμονή σας επισκεφθείτε τo : www.booking.com

Ηρακλειά: Aπομόνωση στις Κυκλάδες

Αλλο ένα μικρό κυκλαδονήσι που επιλέγουμε για διακοπές, συνδυάζοντας τη ραστώνη του θέρους με αξιόλογες -για όσους ενδιαφέρονται φυσικά- πεζοπορικές διαδρομές Κείμενο : Νατάσσα Μπλάτσιου Αν θέλετε αυτοκίνητο, φέρτε το... γεμάτο, καθότι βενζινάδικο δεν υπάρχει. Οχι πως είναι πολλά τα χιλιόμετρα από το λιμάνι μέχρι την παραλία στο Τουρκοπήγαδο, όπου έφτασε πρόσφατα ο δρόμος. Πολύ μεγαλύτερες αποστάσεις θα διανύσετε σε χωμάτινα μονοπάτια ή με βάρκα. Το πλοίο δένει στον Αγιο Γεώργιο και μεταξύ των λιγοστών σπιτιών θα αναζητήσετε κάποιο από τα απλά και φροντισμένα, ως επί το πλείστον, ενοικιαζόμενα δωμάτια. Η συνέχεια σας ανήκει... Η Παναγία, όπως ονομάζεται χάρη στην ομώνυμη εκκλησία, ή Πάνω Χωριό, όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι, φέρνει στο μυαλό καρτ ποστάλ άλλων εποχών. Πολλά σπίτια όμως έχουν εγκαταλειφθεί. Αν τρυπώσετε σε κάποιο, θα δείτε και την τεχνική με την οποία χτίζονταν τα παλιά πέτρινα οικήματα. Ενας άλλος καλός λόγος για να επισκεφτείτε τον οικισμό είναι και η ταβέρνα το Στέκι, με την καταπληκτική θέα και τα ακόμα πιο εκπληκτικά σπιτικά εδέσματα. Το σπήλαιο του Αγίου Ιωάννη είναι δικαίως το καμάρι των Ηρακλειωτών, αφού είναι το μεγαλύτερο των Κυκλάδων, με πλούσιο σταλακτιτικό διάκοσμο. Από την άλλη πλευρά, καλό είναι να ειπωθεί ότι δεν θεωρείται επισκέψιμο. Για να εντοπίσετε την είσοδο -είναι μια τρύπα στην οποία ίσα που χωράει άνθρωπος-, θα περπατήσετε περίπου 40λεπτά από την Παναγία, ακολουθώντας την ταμπέλα δίπλα από την εκκλησία. Στην πρώτη αίθουσα βρίσκεται και το άτυπο ιερό του Αγίου Ιωάννη, όπου βρέθηκε η εικόνα. Ο θρύλος θέλει έναν βοσκό να επιστρέφει στο χωριό με αποτυπωμένη στο πουκάμισό του τη μορφή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Οταν ζήτησαν από τον βοσκό να τους οδηγήσει στο μέρος όπου είχε ξαπλώσει, ανακάλυψαν την είσοδο του σπηλαίου και την εικόνα. Σε λίγα λεπτά απόσταση βρίσκεται και η σπηλιά του Κύκλωπα Πολύφημου, που δεν συναγωνίζεται μεν σε ομορφιά το σπήλαιο του Αγίου Ιωάννη, αλλά διεκδικεί από άλλα νησιά τον τίτλο του τόπου που «περιέθαλπε» τον περίφημο ομηρικό ήρωα. Οι περιπατητικές αναζητήσεις σας έχουν αρκετές διεξόδους. Μπορείτε να φτάσετε μέχρι τον Προφήτη Ηλία και την κορυφή του νησιού, τον Πάπα (418 μ.), με τη συγκλονιστική θέα, στον εγκαταλελειμμένο και συνάμα γοητευτικό Αγιο Αθανάσιο αλλά και στη Βορινή Σπηλιά. Μια άλλη διαδρομή, πολύ πιο σύντομη λόγω της διάνοιξης του δρόμου προς το Τουρκοπήγαδο, είναι ο απόκοσμος Μέριχας, με τους επιβλητικούς κατακόρυφους βράχους σε ύψος που ξεπερνά τα 100 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας, ο οποίος είναι γνωστός για τη φιλοξενία των όρνιων με το όνομα Gyps fulvus. Πάνω από όλα, όμως, η Ηρακλειά προσφέρεται για μπάνιο και ατελείωτες ώρες ραστώνης και ηλιοθεραπείας. Σε κοντινές αποστάσεις επιλέξτε τον Αγιο Γεώργιο, που είναι μεν το λιμάνι, αλλά διατηρεί το χρώμα του, και το Λιβάδι, πόλο έλξης του νεαρόκοσμου, αφού διαθέτει και beach bar, αλλά και το Τουρκοπήγαδο, στο οποίο φτάνει το μοναδικό δρομολόγιο λεωφορείου ημερησίως. Στις υπόλοιπες παραλίες του νησιού θα πάτε με καΐκι. Μην παραλείψετε να δείτε στην Αλιμιά το περίφημο πολεμικό υδροπλάνο που κατέπεσε εδώ κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο... ΠΩΣ ΠΑΜΕ Με το Blue Star Naxos, που αναχωρεί από τον Πειραιά τρεις φορές την εβδομάδα (Τ/210-89.19.800, www.bluestarferries.com) και φτάνει στο νησί σε 6 - 7 ώρες. Το εισιτήριο κοστίζει κατ' άτομο 30,50 ευρώ. Εναλλακτικά, μπορείτε να επιλέξετε τα καθημερινά δρομολόγια προς Νάξο και από εκεί να πάρετε το θρυλικό Εξπρες Σκοπελίτης που έχει καθημερινή σύνδεση και κοστίζει 6,60 ευρώ. ΔΙΑΜΟΝΗ Στη Villa Glafkos (Τ/22850-71.892) θα κοιμηθείτε στα όμορφα πετρόχτιστα κρεβάτια των τεσσάρων στούντιο.€ € . Στη Villa Mourto (Τ/22850-74.232) θα εκτιμήσετε την καλόγουστη διακόσμηση των 2 δίχωρων δωματίων που διαθέτει € € . Στη Villa Zografos (Τ/22850-71.946) θα βρείτε ωραίες βεραντούλες με θέα € € . Για ολοκαίνουργια δωμάτια κατευθυνθείτε στον εξαιρετικά καλόγουστο Αίολο(Τ/22850-71.233, 6974-756.001, www.aiolos-iraklia.gr) από€ € και στο πιο απλό Σόχωρο Studios (Τ/22850- 71.565) από € € - έως 60 € € € - έως 110 € € € € - έως 200 € € € € € - από 200 € και άνω ΦΑΓΗΤΟ Στο λιμάνι ή στο Κάτω Χωριό επιλέξτε το Περιγιάλι (Τ/22850-71.118) για φρέσκα ψάρια από τη βάρκα της Ακαθής, στο Γυαλίρι (Τ/22850-71.488) θα δοκιμάστε τα κρεατικά, παραγωγής της ιδιοκτήτριας, στο καφέ-ουζερί Σύρμα (Τ/22850-71.649 και 6973-280.069) θα απολαύσετε καφέ, μεζέδες και ποτά το βράδυ, ενώ στο Πέρασμα (Τ/22850-71.486 και 6973-637.409) θα δώσετε ένα... γλυκό τέλος στο δείπνο σας. Στο Macuba, που βρίσκεται στο Λιβάδι, θα γευτείτε ελαφριά μεσημεριανά αλλά και χορταστικά δείπνα. Τέλος, στη Μέλισσα,το πρακτορείο, ρακοπωλείο και καφενείο των ντόπιων παππούδων, θα βρείτε μια σπάνια εικόνα με άρωμα παλιάς Ελλάδας.

* Σημείωση: Οι τιμές διαμονής, ναύλων κτλ. που αναφέρονται στον εκάστοτε προορισμό, είναι αυτές που ίσχυαν κατά την χρονική περίοδο συγγραφής και δημοσίευσης του άρθρου και ενδέχεται να έχουν αλλάξει.

ΠΟΛΥΑΙΓΟΣ: Το νησί της έριδος

ΑΠΟ ΤΗ ΝΑΤΑΣΣΑ ΜΠΛΑΤΣΙΟΥ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΝΙΚΟΣ ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΣ

Το μεγαλύτερο επισήμως ακατοίκητο νησί του Αιγαίου είναι ένας πλούσιος βιότοπος με παραδεισένιες παραλίες. Κάποτε το διεκδικούσαν η Μήλος και η Κίμωλος. Σήμερα οι «μνηστήρες» είναι πολύ περισσότεροι.

Η Πολύαιγος είναι η αιτία της προαιώ-νιας διαμάχης ανάμεσα στους Κιμωλίους και τους Μηλίους. Οι δύο πλευρές έριζαν για το νησί λόγω του ορυκτού του πλούτου και τελικά επιδικάστηκε επισήμως στους Κιμωλίους το 338 π.Χ. από δικαστήριο των Αργείων. Ευτυχώς σήμερα, οι δύο κάτοικοί του (όχι ακριβώς μόνιμοι) ούτε να μισηθούν δεν μπορούν. Ο ένας, ο βοσκός Πέτρος Μαριάνος από την Κίμωλο, φροντίζει τα ζώα του στη Δύση και ο δεύτερος, ο φαροφύλακας Αντώνης Βεντούρης, φροντίζει τακτικά το φάρο στην Ανατολή. Αυτά στη στεριά. Γιατί στη θάλασσα, τα καλοκαίρια γίνεται πλέον πραγματική μάχη από σκάφη. Αμέτρητες είναι οι διεθνείς διασημότητες που έχουν θεαθεί: ο Κάρολος της Αγγλίας, ο Τζορτζ Μπους, η Μόνικα Μπελούτσι... Μέχρι και με ελικόπτερα(!) φτάνουν στις υπέροχες παραλίες της Κεκαυμένης Νήσου (Isola Bruciata ή Ile brulee), όπως ονομάστηκε χάρη στα κόκκινα χρώματα των βουνών της. Παραλίες παρθένες, όπως τα Γαλάζια Νερά, που πήραν το όνομά τους από τον εντυπωσιακό βυθό, το διάσημο Μερσίνι και το Κάτω Μερσίνι, η Φυκιάδα με την παλιά σκάλα εκφόρτωσης, τα Αμουρα με το φάρο και τα κατακόκκινα πετρώματα τριγύρω στο Αυλάκι της Παναγιάς.

Ο Πέτρος και… ο φάρος

Υπάρχουν ενδείξεις ότι το νησί κατοικήθηκε από τη Μεσολιθική ή τη Νεολιθική Εποχή. Το σίγουρο είναι ότι τα ερείπια κατοικιών στην περιοχή Παναγιά, κοντά στην παραλία Το Αυλάκι της Παναγιάς, μαρτυρούν την κατοίκησή του από την εποχή που υπήρχαν εδώ ορυχεία και οικογένειες βοσκών. Σήμερα, στην Παναγιά «όρθια στέκονται» ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου (1622), που γιορτάζει μάλιστα με ιδιαίτερο πανηγύρι την πρώτη εβδομάδα μετά τον Δεκαπενταύγουστο, αλλά και η αγροικία του Πέτρου Μαριάνου. Εδώ μεγάλωσε μέχρι τα 7 του χρόνια και, αφού εγκατέλειψε το νησί για πολλές δεκαετίες για να μείνει στην Κίμωλο και την Αθήνα, επέστρεψε σε ηλικία 42 ετών μαζί με τη σύζυγό του Ελευθερία, για να καλλιεργήσει την πατρογονική γη. Πέτρα-πέτρα αναστήλωσε το σπίτι του ο άτυπος φύλακας του νησιού, ο οποίος ζει τον περισσότερο χρόνο στην Πολύαιγο.

Περιβόλια και ζωντανά συγκροτούν το μικρό του βασίλειο και με αυτά προσπαθεί να συντηρήσει την οικογένειά του. Είναι μάλιστα ένας από τους λίγους ιδιοκτήτες του νησιού, αφού το μεγαλύτερο τμήμα του ανήκει στο Κληροδότημα Ιωάννη Σταύρου Λογοθέτη. Στην άλλη μεριά, «επί της ανατολικής πλευράς της Πολυαίγου», βρίσκεται «ο λευκός σπινθηρίζων φάρος επί του ακρωτηρίου Μάσκουλα, εις ύψος 130 μέτρων, φαινόμενος εξ αποστάσεως 17 μιλίων, χρησιμεύων διά τους εξ Αλεξανδρείας εις Πειραιά πλέοντας», όπως γράφει ο Αντώνης Μηλιαράκης, ο οποίος επισκέφτηκε την Πολύαιγο το 1899. Στην πραγματικότητα, η φωτοβολία του φάρου φτάνει σήμερα τα 22 μίλια. Ο περίπατος για να τον προσεγγίσεις από την παραλία είναι κουραστικός, αλλά απολαυστικός. Επειτα από 20 λεπτά ανηφόρας, αγναντεύεις ανεμπόδιστα το πέλαγος. Ο φαροφύλακας, βέβαια, σπάνια βρίσκεται εκεί, αφού, από τότε που ο φάρος έγινε αυτόματος, έχει βάρδια συγκεκριμένες ημέρες.

Το παρόν και το μέλλον

Η Πολύαιγος έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000 και θεωρείται ένα από τα πιο αξιόλογα και καλοδιατηρημένα οικοσυστήματα στο Αιγαίο. Είναι διάσημη για τις σπηλιές της, που φιλοξενούν τις φώκιες Monachus monachus και τα νεογνά τους, αλλά και για την πλούσια πανίδα της. Ξεχωρίζουν η σπάνια ενδημική οχιά Micro-vipera schweizeri (απαντά αποκλειστικά στην Κίμωλο, την Πολύαιγο, τη Μήλο και τη Σίφνο), η ενδημική μπλε σαύρα Podarcis milensis, το γεράκι Falco eleonore (μαυροπετρίτης), ο σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus) και πάρα πολλά αγριοκάτσικα (τα οποία έδωσαν και το όνομα Πολύαιγος στο νησί).

Το μέλλον αυτού του παραδείσου κανείς δεν το γνωρίζει. Το Κληροδότημα Ιωάννη Σταύρου Λογοθέτη επιθυμεί την τουριστική ανάπτυξη του νησιού. Τα σχέδιά του διακόπηκαν το 2003, όταν με υπουργική απόφαση η Πολύαιγος χαρακτηρίστηκε ιδιαιτέρου κάλλους, μια απόφαση που το Κληροδότημα θα ήθελε να ανατρέψει. «Γιατί να έρχονται όλοι αυτοί οι πλούσιοι και να μην αφήνουν δραχμή ούτε στο νησί ούτε στην Κίμωλο;» λέει η κυρία Ροζάννα Λογοθέτη, πρόεδρος της Διαχειριστικής Επιτροπής του Κληροδοτήματος. «Γιατί να χαλάσει και ο τελευταίος ελληνικός παράδεισος;» απαντούν οι αντιτιθέμενοι. Μεγάλα ερωτήματα, δύσκολες απαντήσεις...

Kαθημερινή

Στης Πάργας τον ανήφορο, κανέλα κι γαρίφαλο!

Ετσι λέει το παλιό τραγούδι και, αν την επισκεφτείτε, θα καταλάβετε τον ποιητή. Το μέρος έχει το γοητευτικό «κατιτίς» του, είναι ένας τόπος που νοστιμίζει τη χώρα μας σαν μπαχαρικό!

ΚΕΙΜΕΝΟ- ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΝΤΙΝΟΣ ΚΙΟΥΣΗΣ

Eίναι μια μικρή πόλη με πολυκύμαντη ιστορία, σπάνιες φυσικές καλλονές, πεντακάθαρες θάλασσες, δάση, γραφικά δρομάκια με διώροφα ή τριώροφα παραδοσιακά σπίτια και εξαιρετικό κλίμα. Είναι η αρχαία Τορύνη της εποχής του Πτολεμαίου και του Πλουτάρχου. Κατά τον Μελέτιο, ήταν ο λιμένας της αρχαίας Ελαίας, που καταβυθίστηκε από κάποια γεωλογική καταστροφή

Η σημερινή πόλη είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στην ανατολική πλευρά της μικρής χερσονήσου με θέα στην Κεφαλονιά, στους Παξούς και τους Αντίπαξους και στο ακρωτήριο Ακτιο. Ο όρμος της Πάργας χωρίζεται σε άλλους μικρότερους από νησάκια και «γλώσσες» στεριάς. Μπροστά στην πόλη και στα δυτικά βρίσκονται οι μεγαλύτεροι από αυτούς τους όρμους, ενώ στο πίσω μέρος τους, στη στεριά, σχηματίζονται αμφιθεατρικές κοιλάδες με μικρούς λόφους και ρεματιές κατάφυτες από ελιές και οπωροφόρα δέντρα. Ο δυτικός όρμος ονομάζεται Βάλτος και έχει μια υπέροχη αμμουδιά με αρκετά ξενοδοχεία. Στα ανατολικά, η φύση έχει δημιουργήσει ένα υπέροχο σύνολο ορμίσκων και νησίδων. Μπροστά στην πόλη, σαν καμπούρα μισοβυθισμένης καμήλας, βρίσκεται το καταπράσινο «Νησάκι της Παναγιάς», που προστατεύει την Πάργα από τους χειμωνιάτικους καιρούς.

Μέχρι τώρα όλα αυτά «χάριζαν» στην πόλη ένα υπέροχο κλίμα με μαλακό χειμώνα και δροσερά καλοκαίρια, ενώ τα πολλά νερά έκαναν το έδαφος γόνιμο, με λεμονιές, πορτοκαλιές και κιτριές να «αρωματίζουν» τον αέρα. Λέω όμως μέχρι τώρα γιατί, όπως ξέρετε, οι καιροί «τρελάθηκαν» και τα όσα ίσχυαν μέχρι σήμερα μπορεί να μην ισχύουν αύριο!

Είναι έδρα του ομώνυμου δήμου και αποτελεί το διοικητικό, οικονομικό και εμπορικό κέντρο της περιοχής. Πρόκειται για δημοφιλέστατο τόπο καλοκαιρινών διακοπών και, προφανώς, μέρος τουριστικό. Ομως, δεν ισχύει το περίφημο «με ό,τι αυτό συνεπάγεται» ή, αν κάτι συνεπάγεται, θεωρώ πως είναι σε βαθμό πταίσματος. Είναι ένας πανέμορφος διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός και η μόνη αντίρρηση που μπορεί να έχει κάποιος αφορά την πολυχρωμία και την πανσπερμία των τουριστικών μαγαζιών και πινακίδων. Ακόμη και αν φτάσει στο άκρο να τη χαρακτηρίσει «πανηγύρι», τότε είναι το πιο καλαίσθητο πανηγύρι που υπάρχει στην Ελλάδα!

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

Δίπλα στην Πάργα υπάρχει το μεγαλύτερο κάστρο της περιοχής. Χτίστηκε αρχικά από τους Νορμανδούς και τελειοποιήθηκε φρουριακά από τους Ενετούς. Εξω από το κάστρο, οκτώ πύργοι σε διάφορες θέσεις συμπλήρωναν την άμυνα. Μέσα στον στενό χώρο της ακρόπολης ήταν στοιβαγμένα 400 σπίτια, με τρόπο που να καταλαμβάνουν μικρό χώρο, και όλος ο εφοδιασμός του γινόταν από τους όρμους Βάλτου και Πωγωνιάς. Οταν ο Αγγλος διοικητής Maitland πούλησε το κάστρο, τότε ο Αλή πασάς το ενίσχυσε ακόμη περισσότερο και εγκατέστησε στην κορυφή του το χαρέμι του, τα χαμάμ και αναμόρφωσε ριζικά τους χώρους του. Στην πύλη της εισόδου διακρίνονται στο τείχος ο φτερωτός λέων του Αγίου Μάρκου, το όνομα «Αntonio Bervass 1764» και ο θυρεός του Αλή πασά (ένας δικέφαλος αετός).

Στο «Νησάκι της Παναγιάς», απέναντι από την πόλη, υπάρχει ένα πολύ μικρό κάστρο που έχτισαν οι Γάλλοι. Είναι, απ' ό,τι γνωρίζω, το μοναδικό γαλλικό κάστρο που υπάρχει στην ελληνική επικράτεια.

Πάνω από την παραλία του Βάλτου, στο ακρωτήρι Κελαδιό, βρίσκεται η ερειπωμένη μονή της Παναγίας των Βλαχερνών που ίδρυσε η Αννα η Κομνηνή τον 11ο αιώνα.

Να επισκεφτείτε αυτόν τον χιλιόχρονο πλάτανο στην Κίπερη όπως και τον καταρράκτη της Μποστανιάς κοντά στην καταπράσινη και με πολλά νερά Ανθούσα. Εκεί, μεταξύ Ανθούσας και Αγιάς, βρίσκεται το Κάστρο της Ανθούσας, ένα ογκώδες επιβλητικό φρούριο που έχτισε ο Αλή πασάς για να επιτηρεί και να πολιορκεί την ατίθαση Πάργα.

Τέλος, να επισκεφτείτε τον μικρό όρμο του Αϊ-Γιαννάκη στα ανατολικά της Πάργας, μια πολύ όμορφη μικρή παραλία με κρύα νερά λόγω των υποθαλάσσιων πηγών.

ΑΞΙΖΕΙ ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ ΝΑ...

...κάνετε πεζοπορίες στα πολλά μονοπάτια που υπάρχουν στην περιοχή.

...κάνετε καταδύσεις. H περιοχή είναι ιδανική και οι άνθρωποι της Poseidon Diving οι πλέον ενδεδειγμένοι. Για πληροφορίες στο τηλέφωνο 26840-32.364 και στο www.poseidondiving.gr

...κάνετε «κρουαζιέρες» και «αυτοκινητόβολτες» γνωριμίας με την ευρύτερη περιοχή. Καθημερινά από αρχές Μαΐου έως μέσα Οκτωβρίου υπάρχει θαλάσσια σύνδεση με τους Παξούς. Τα φέρι (δεν μεταφέρουν οχήματα) αναχωρούν κατά τις 10.00 και επιστρέφουν περίπου στις 17.30. Το ταξίδι διαρκεί λίγο παραπάνω από μία ώρα και η αναχώρηση γίνεται από το λιμάνι της Πάργας. Μπορείτε επίσης να επισκεφτείτε τις εκβολές και τις πηγές του Αχέροντα, το Ζάλογγο, ακόμη και την Πρέβεζα (60 χλμ.).

ΟΛΙΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η Πάργα αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Ιωάννη Καντακουζηνό (1337) ως οχυρή πόλις και μία από τις σπουδαιότερες της Ηπείρου. Εικάζεται πως η μεσαιωνική Πάργα χτίστηκε τον 12ο αιώνα μ.Χ. Γύρω στο 1360, οι Παργινοί, για να ξεφύγουν από τους Αλβανούς επιδρομείς, μετοίκησαν στη σημερινή θέση, όπου έχτισαν την πόλη σε έναν απρόσιτο κωνικό βράχο. Από τότε μέχρι το 1393, η Πάργα βρίσκεται υπό την προστασία των Νορμανδών. Από το 1401 μέχρι το 1797, με κάποιες μικρές διακοπές, προστάτιδα είναι η Ενετική Δημοκρατία. Τότε αναπτύσσεται εκεί ζωηρό και αποδοτικότατο εμπόριο. Το 1452 πήραν την Πάργα οι Τούρκοι, που την έκαψαν και την κατέστρεψαν το 1537. Υστερα την ξανάχτισαν οι Βενετοί (1561-1572).

Από το 1797 περνά στην προστασία της Γαλλίας. Το 1800, με τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, τίθεται υπό την προστασία των Ρώσων και του σουλτανικού στόλου με ανεξάρτητο «βοεβόδα» (διοικητή). Με τη Συνθήκη του Τίλσιτ (1807) οι Γάλλοι επανέρχονται το 1809 και παραμένουν μέχρι το 1814. Το 1815 τίθεται υπό την αγγλική προστασία. Επειδή το Σούλι είχε πέσει, σε αυτήν καταφεύγουν οι μεγαλύτεροι αρματολοί και κλέφτες της εποχής.

Ο Αλή πασάς προσπαθεί εις μάτην να την κυριεύσει. Τελικά, το πετυχαίνει με το χρήμα. Οι Αγγλοι πούλησαν την Πάργα αντί 150.000 λιρών, για αποζημίωση δήθεν των Παργινών, οι οποίοι, αφού αφοπλίστηκαν, υποχρεώθηκαν να φύγουν το 1819 στα Επτάνησα. Πριν φύγουν, ξέθαψαν από τους τάφους τα κόκαλα των συγγενών τους και τα πήραν μαζί τους. Το 1831 γύρισαν πίσω περί τις 100 οικογένειες, χωρίς κανένα δικαίωμα στη γη και στα σπίτια τους.

Η Πάργα ελευθερώθηκε από τους Τούρκους το 1913. Στις 22 Μαΐου 1930, ύστερα από 111 χρόνια, το αντιτορπιλικό «Ελλη» μετέφερε στην Πάργα τα ιερά κειμήλια που είχαν πάρει μαζί τους οι Παργινοί στην ξενιτιά. Από την Πάργα καταγόταν ο πυρπολητής Κωνσταντίνος Κανάρης. Γεννήθηκε εκεί το Σεπτέμβριο του 1790 και εγκαταστάθηκε μικρός στα Ψαρά.

ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ

Βασικά, με το αυτοκίνητό σας και θα διανύσετε 420 χλμ. από την Αθήνα.

Εναλλακτικά, με το αεροπλάνο για το Ακτιο. Η Πάργα απέχει 65 χλμ. από το αεροδρόμιο του Ακτίου Πρέβεζας και τους καλοκαιρινούς μήνες συνδέεται ακτοπλοϊκά με τα γύρω νησιά (Παξοί - Αντίπαξοι - Κέρκυρα).

ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ

Parga Beach Hotel
Τηλ. 26840-31.410
Ενα πολύ καλό ξενοδοχείο πάνω στην παραλία του Βάλτου, μέσα σε υπέροχο κήπο. Καλή εξυπηρέτηση. € € €
Magda's Apartments
Τηλ. 26840-31.228
Σε έναν όμορφο κήπο 6 στρεμμάτων, studios για 2 - 3 άτομα, πλήρως εξοπλισμένα. € €
Acrothea
Πάργα Τηλ. 26840-32.442 www.acrotheahotel.com
Πανέμορφο μικρό ξενοδοχείο διακοσμημένο σε ρoμαντικό στυλ και με φιλική εξυπηρέτηση. € €

€ - έως 60 €
€ € - έως 110 €
€ € € - έως 200 €
€ € € € - από 200 € και άνω

Για κρατήσεις που αφορούν τη διαμονή σας επισκεφθείτε τo:
www.booking.com

ΠΟΥ ΝΑ ΦΑΤΕ

Για ψάρι, ανεπιφύλακτα στον «Αρκούδα». Φρέσκο ψάρι, εξαιρετικό ψήσιμο και καλές τιμές. Για μαγειρευτά σάς προτείνω το «Καντούνι» και την ταβέρνα του Βασίλη στην Ανθούσα.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ

Δήμος Πάργας 26843-60.200
Αστυνομικό Τμήμα Πάργας 26840-31.222
Τουριστική Αστυνομία 26840-31.222
Λιμεναρχείο Πάργας 26840-31.227
Κέντρο Υγείας Πάργας 26840-31.233

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ